درحالی که مسئولان به صورت رسمی اعلام می کنند که ۲۰ درصد نیروی کار کشور معتاد شده اند، کارشناسان تاکید دارند که با این حساب دیگر نمی توان صرفا بیکاری را عامل اعتیاد دانست. در عین حال دوری از خانواده و زندگی در خانه های مجردی را یکی از عوامل جدی و موثر در اعتیاد نیروی کار می دانند.
حیدریان این مطلب را در نشست کشوری برنامه ملی استقرار مداخلات پیشگیری از اعتیاد در جامعه کار و تولید اظهار داشت و تاکید کرد: نیروی کار می‌تواند زیربنای اصلی در استقلال کشور و استقلال فرهنگی باشد و اگر جامعه کار، سلامت جسمی و روحی نداشته باشد نمی‌تواند این نقش را ایفا کند.
در حالی که یک زمانی اعلام می شد که بیکاری سبب گرایش به اعتیاد بین افراد می شود، اما حالا دیگر نمی توان چنین ادعایی را به راحتی مطرح کرد، زیرا آمار رسمی از سوی یک مقام رسمی هم حاکی از این واقعیت تلخ است که ۲۰ درصد نیروی کار به معضل اعتیاد گرفتار شده است.
نارضایتی از شرایط کار و معیشت
دکتر آذرخش مکری، کارشناس حوزه اعتیاد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با سلامت آنلاین معتقد است: اظهار نظر در این باره ساده نیست. اعتیاد نیروی کار عوامل بسیاری دارد که نمی توان صرفا یک عامل را برای آن عنوان کرد.
به گفته او، وقتی رشد اقتصادی پایین است، وقتی نیروهای کار از کار خود رضایت ندارند، وقتی درآمد حاصل از کار زندگی افراد را نمی چرخاند، اعتیاد به نیروهای کار هم رسوخ پیدا می کند.
این کارشناس حوزه اعتیاد با بیان اینکه دیگر تقسیم بندی بیکار- شاغل در زمینه اعتیاد مصداق ندارد، می گوید: امروزه خیلی از کارها، کار نیست و درآمد آنچنانی ندارد. در این کارها انگیزش فردی شکل نمی گیرد. در واقع کار باید باعث رشد فردی شود و دستاوردی داشته باشد، وقتی نیست، فرد به اعتیاد گرایش پیدا می کند.
دکتر مکری با اشاره به جنبه های روان شناختی گرایش به سمت مواد مخدر در بین نیروهای شاغل، ادامه می دهد: کار فقط این نیست که فردی در جایی استخدام شود و حقوق بگیرد. کار باید باعث ایجاد انگیزه در فرد شود.
او در پاسخ به این سوال که اگر نیروهای کار از درآمد پایین خود ناراضی هستند، پس هزینه خرید مواد مخدر را از کجا تامین می کنند، پاسخ می دهد: اتفاقا تهیه مواد مخدر برای نیروهای شاغل راحت تر از نیروهای بیکار است. چون این ها با همان درآمدی که دارند می توانند مواد خود را برای چند وقت تامین کنند.
این کارشناس حوزه اعتیاد با بیان اینکه باید با یکسری از باورهای عامیانه بجا مانده از گذشته در نگاه به حوزه اعتیاد مقابله شود، اظهار می کند: این باور عامیانه که عامل اعتیاد، بیکاری است یک تلقی اشتباه است که از گذشته بجا مانده است. اعتیاد فرآیند پیچیده ای است که نمی توان یک عامل را برای آن برشمرد و عوامل زیادی در اعتیاد اشخاص نقش دارند.
دکتر مکری در پاسخ به اینکه اگر ۲۰ درصد نیروی کار معتاد هستند، پس تکلیف راندمان و بازده کاری چه می شود، می گوید: اتفاقا برخی معتقدند همان بازده ناچیز هم بخاطر مصرف مواد است. چون نیروی کاری که انگیزه ندارد و از شغلش رضایت ندارد، نمی تواند بازده کاری داشته باشد.
او بار دیگر در بیان یکی از باورهای عامیانه غلط به جا مانده از گذشته بیان می کند: اینکه از قدیم می گویند طرف شغل ندارد و بیکاری باعث گرایش افراد به سمت اعتیاد شده و بعد از مدتی او را زمین گیر می کند، یک باور ساده لوحانه است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می دهد: وقتی شرایط کاری روحیه بخش و جذاب نیست، نیروهای کار به اعتیاد پناه می برند، همان طور که وقتی برخی افراد در تحصیل یا ازدواج ناکام می مانند به اعتیاد پناه می برند. در واقع مواد مخدر یک نوع جایگزین برای این افراد تلقی می شود.
او صحبتش را این طور جمع بندی می کند که به طور کلی اظهار نظر دراین باره ساده نیست و هرگز نمی توان ادعا کرد کسی که شغل پیدا می کند، دیگر هرگز سراغ مواد مخدر نمی رود.
آتش اعتیاد در خانه مجردی های محیط کارگری
سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز درباره این آمار اعلام شده به سلامت آنلاین می گوید: اعتیاد در محیط های کارگری حدود ۱۰ تا ۱۵ برابر سایر محیط های کاری است. علت هم به شرایط کاری در این محیط ها برمی گردد.
او می افزاید: آن هایی که از خانه و خانواده دور هستند، یا آن هایی که دچار استرس هستند، معمولا به اعتیاد گرایش می یابند. این ها معمولا دور از خانه ناچارند خانه مجردی بگیرند و کافی است در آن خانه مجردی یک نفر مصرف مواد مخدر داشته باشد، طبیعی است که دیگر افراد هم در معرض مصرف قرار می گیرند.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام، شرایط سخت کاری، دوری از خانواده، قیمت پایین مواد مخدر، لذت جویی و محیط های کاری را به عنوان دیگر عوامل افزایش نرخ اعتیاد در محیط های کاری عنوان می کند.
صفاتیان اضافه می کند: از طرفی گاهی کار، فراتر از توان کاری افراد است، یا برعکس، کار بسیار پایین تر از توان و قابلیت فرد است. این ها هم زمینه ساز اعتیاد در محیط های کاری می شود.
او با اشاره به طرح وزارت کار بر روی کارخانه هایی که بین ۵۰ تا ۵۰۰ نفر کارگر دارند، اظهار می کند: این طرح با عنوان «کاج» ابتدا در قزوین به صورت پایلوت انجام شد و حالا به کل کشور تعمیم یافته است.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام همچنین اعلام می کند که با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر و معاونت اجتماعی وزارت کار، کتاب هایی تهیه شده تا به نیروهای کار آموزش های لازم برای عدم مصرف مواد مخدر داده شود.
صفاتیان می افزاید: طرح پیشگیری از اعتیاد در محیط های کاری نیز در دست اقدام است تا افراد معتاد شناسایی و آموزش داده شوند و بعد به سیستم درمانی معرفی شوند.
او با اشاره به حضور بهیار در محیط کارخانه ها ادامه می دهد: این ها افرادی هستند که مدرک کمک بهیاری دارند و می توانند آموزش داده شوند تا به صورت چهره به چهره با نیروهای کار از عوارض اعتیاد بگویند.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره برنامه های این کارگروه نیز توضیح می دهد: در کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام، ما سیاست های کلان را می نویسیم. مثلا می گوییم دولت موظف است معتادان بی بضاعت را تحت پوشش قرار دهد یا مثلا دولت را مکلف می کنیم درمان معتادان را تامین کند.