١- فرصت‌شناسی: انتقاد را تا زمان مناسب از دست نرفته است، انجام دهيد. صبر و بردباري خوب است اما اگر بيش از حد، زمان را تلف کنيد، موقعیت مناسب از بين مي‌رود و انتقاد بي‌معني خواهد شد، البته اگر احتمال تکرار اشتباه را نمی‌دهید و مسأله مهمی هم نبوده، پیشنهاد می‌کنیم انتقادتان را قورت بدهید!
٢- یکی‌یکی: در هر نوبت فقط در يک زمينه انتقاد کنيد، نه آن‌که مخاطب را به باد انتقادات ريز و درشت بگيريد، در این صورت مخاطب شما هم از لحاظ ذهنی گیج می‌شود و هم از لحاظ عاطفی قلبش سوراخ‌سوراخ می‌شود. بابا رحم داشته باشید!!
٣- فقط «نقد کار»: تنها از کار اشتباه صورت گرفته یا حرف اشتباه زده شده انتقاد کنيد، نه این‌که خود شخص يا اشخاص را به باد انتقاد بگیرید. لطفا یک‌باره طرفتون را نشورید بگذارید کنار!
٤- ساندویچی: انتقاد را موجز و فشرده بيان کنيد، زيرا مخاطب شما در وضعي قرار دارد که صحبت‌هاي‌تان را به خوبي مي‌شنود و درک مي‌کند. سخنراني کردن و تکرار نکاتي که لحظه‌اي پيش متذکر شده‌ايد نه‌تنها لزومي ندارد، بلکه تأثير کلام شما را نيز از میان مي‌برد.
٥- پیشنهاد: تا آن‌جا که امکان دارد انتقاد را در پوشش «پيشنهاد» و حتي «سوال» مطرح کنيد؛ انتقاد مثل چاقوی تیز است، با پیشنهادی یا سوالی کردن انتقادتان، این چاقو را کندکنید تا قلب مخاطب را شقه‌شقه نکند.
٦ – «کنایه» ممنوع!: از گوشه و کنايه‌زدن به طرف مقابل‌تان جدا بپرهيزيد. گوشه و کنايه‌زدن بیشتر نشان می‌دهد که شما از شخص عصباني هستيد، نه اين‌که از کار اشتباهش ناراحت باشید. بی‌توجهی به این نکته باعث می‌شود مخاطب در جبهه مخالف شما جاي بگیرد و حتي اگر گفته‌هاي شما درست و منطقي هم باشد، آنها را نپذیرد.
٧- «افراط» نه!: هنگام انتقاد از افراط بپرهيزيد و از واژه‌هایي مانند «هميشه»، «هرگز» و… کمتر استفاده کنيد (مثلا نگویيد «مثل هميشه کار که به تو افتاد گره خورد!» يا «هيچ وقت نشد که بتوانم به کار شما اعتماد کنم» يا «صد بار این را گفتم اما دریغ از اثر کردن») اين کلمات فاقد کاربرد لازم و تأثير کافي درجهت سازندگي فرد است. در نتيجه با اين رفتار ثابت کرده‌ايد که يا دقت‌نظر کافي در حل معضلات را نداريد يا منصف نيستيد. در هرحال مطلب اصلي تحت‌تأثیر اين شيوه رفتار نادرست قرار می‌گیرد.
٨- پوزش نخواهید: براي انتقادکردن پوزش نخواهيد، زيرا در اين صورت چنين استنباط مي‌شود که شما در قابل انتقادبودن موضوع ترديد داريد. اگر واقعا تردید دارید قبل از انتقادکردن از درستی انتقاد مطمئن شوید.
٩- تقدیر: نقاط قوت شخص را مورد تقدير قرار دهيد تا اطمينان يابد که شما خدماتش را نيز در نظر داريد. با اين کار زمينه را براي پذيرش انتقاد در مخاطب فراهم کرده‌ايد. اگر سعی کنید، حتما یک خوبی پیدا می‌کنید!
١٠- گوش کنید: حرف‌ها و درددل مخاطب را نيز بشنويد، زيرا ممکن است در قضاوت خود به راه خطا رفته باشيد. هنگام انتقادکردن همیشه خود را صددرصد بر حق ندانید، شاید طرف شما دلیلی داشته باشد که با شنیدنش شما کاملا قانع شوید.
١١- موقعیت‌سنجی: براي انتقاد از افراد، مکان و شرايط مناسبي فراهم کنيد. بهتر است انتقاد را در خلوت انجام دهيد. بی‌توجهی به این نکته ممکن است به جای اصلاح کار اشتباه طرف مقابل‌تان به تحقیر و سرخوردگی او بینجامد.
به امید آن‌که در انتقادهای‌مان به دنبال ساختن هم باشیم، نه سوختن هم.
* شیوه درست انتقادکردن رعایت نکات زیر می‌تواند در زمان انتقاد بسیار یاری‌دهنده باشد:
آیا رفتار مورد انتقاد را می‌توان تغییر داد؟ آیا شخص مورد انتقاد قرارگرفته علاقه‌مند به شنیدن آن است؟ احتمال قبولی طرف انتقادشونده چقدر است؟ از انتقادشونده سوال کنید آیا منظور شما را درک کرده است. به فرد انتقادشونده تفهیم کنید که انتقادتان بازتاب ساده عقیده شماست. از انتقاد تحکم‌آمیز دوری کنید، زیرا این‌گونه انتقادها بلافاصله فرد را در موضع دفاعی قرار می‌دهد. سعی کنید انتقاد را به صورت نگرش شخصی خود به موضوع بیان کرده و کوشش کنید او را به شیوه نگرش خود کنجکاو کنید. موضوع را طولانی و انتقاد را به سخنرانی تبدیل نکنید، زیرا شنونده را خسته و بی‌حوصله می‌کند. انتقاد را در زمان و مکان مناسب ابراز کنید، نه در لحظه‌ای که طرف مقابل آمادگی شنیدن آن را ندارد. نخست صبر کنید تا مخاطب در آرامش و خونسردی قرار گیرد تا ایرادی که از او می‌گیرید موثر واقع شود. با توجه به سطح دانش مخاطب انتقاد را بیان کرده تا برای مخاطب قابل درک باشد. نمی‌توان از یک روش برای تمامی افراد استفاده کرد. وقتی انتقاد می‌کنید کوشش کنید بدون سوءنیت بوده و فقط به منظور کمک و راهنمایی باشد. با مشکلات و احساسات فرد مقابل همدلی کنید. بهتر است انتقاد حضوری و بدون واسطه باشد و از انتقاد کردن غیرمستقیم بپرهیزید. برای حفظ آبروی اشخاص از انتقاد و نصیحت کردن فرد در حضور دیگران خودداری کنید. چنانچه بخواهید انتقاد شما با واکنش مثبت و سازنده‌ای همراه باشد باید نشان دهید نه‌تنها به آنچه گفته‌اید متعهد هستید، بلکه به رفتار فرد در مقابل انتقاد خودتان نیز ارج می‌نهید. هرگز در انتقاد، طرف مقابل را با کسی مقایسه نکنید. مقایسه کردن باعث دلگیری مخاطب شده و ممکن است با واکنش‌های بسیار نامناسبی مواجه شوید. اگر شخصیت و احترام مخاطب در نظر گرفته نشود نه‌تنها انتقاد موثر واقع نمی‌شود، بلکه می‌تواند به قطع رابطه منجر شود. انتقاداتی به نتیجه می‌رسند که بسیار بادقت و هوشمندانه مطرح شوند و مخاطب بدون آن‌که آزرده‌خاطر شود از معایب خود آگاه شود. هیچ‌گاه در انتقاد از دیگران تصور نکنید آنچه نظر شماست حتما صحیح بوده و می‌بایستی شنونده بدون چون و چرا آن را بپذیرد.
* انتقاد از همکاران و رقابت در تمامی سطوح هر سازمانی وجود دارد، یکی از علل آن دستیابی به امتیازات بیشتر در مقایسه با همکاران دیگر است. این امتیازات به صورت‌های گرفتن پاداش، ارتقای شغلی و مواردی از این دست است. به‌طورکلی هر فردی با ٣ سطح در یک سازمان ارتباط دارد: سطوح زیر دست، همکاران هم‌ردیف و همکاران سطوح بالاتر. آنچه بسیار حایز اهمیت است آن است که بدانیم در هر سطحی چگونه انتقادات خود را بیان کنیم. اگر بخواهیم از یک روش برای انتقاد از افراد مختلف استفاده کنیم، یک اشتباه بزرگ مرتکب شده‌ایم و چنین شیوه‌ای دارای نتایجی بسیار ناگوار است. در بسیاری از سازمان‌ها دیده‌شده افرادی که به‌طورکلی از دیگران به‌ویژه از افراد مافوق خود انتقاد می‌کنند مورد بی‌مهری قرار گرفته و در گرفتن امتیازات و رتبه‌ها همیشه با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند. بررسی روش‌های انتقاد بسیار پیچیده و دارای نکات فراوانی است. انتقاد صحیح داروی تلخ ولی مفیدی است که زمانی موثر خواهد بود که به‌موقع و درست تجویز شود، در غیر این صورت نه‌تنها باعث بهبودی نمی‌شود، بلکه منجر به تشدید بیماری خواهد شد.
