مقوله ریتم در برخی نوازندگان جوان گم شده است
پژمان حدادی سال‌هاست در آمریكا زندگی می‌كند. حالا اما مدتی است روزهای بیشتری را در ایران می‌گذراند. او را می‌توان یكی از فعال‌‌ترین نوازندگان سازهای كوبه‌ای دانست كه کنسرت‌های متعددی با چهره‌هایی چون حسین علیزاده، کیهان کلهر، اردشیر کامکار، سعید فرج‌پوری، حمید متبسم، حسین بهروزجشنواره جوان
هرازنو
گی‌نیا، ارشد طهماسبی، علی‌‌اکبر مرادی و دیگران برگزار کرده و این منهای فعالیت‌هایی است كه در زمینه موسیقی آوازی با خوانندگان انجام می‌دهد.
حدادی این روزها به‌عنوان عضو هیئت‌داوران در دهمین جشنواره ملی موسیقی جوان همکاری دارد. با او به این بهانه گفت‌وگو کرده‌ایم.
نظرتان در مورد سطح اجراهای ساز تنبک در دهمین جشنواره موسیقی جوان چیست؟
اجراهای امسال نسبت به سال گذشته خیلی امیدوارکننده‌تر است. گروه سنی الف و ب که امروز نوازندگی کردند، نسبت به پارسال خیلی خوب‌تر بودند و سبک‌ها و فضاهای کار‌ی‌شان متفاوت‌تر بود. فضاها و سبک کاری نوازندگان سال گذشته، شباهت زیادی به یکدیگر داشت و در نگاهشان به نوازندگی، گستردگی نگاه نوازندگان این دوره یافت نمی‌شد. به طور کلی اوضاع و سطح اجراهای دوره دهم جشنواره از دوره قبلی خیلی بهتر است.
جشنواره جوان به جوانانی که تاکنون محلی برای بروز استعدادهای خود نداشته‌اند، چه کمکی می‌تواند انجام دهد؟
در این جشنواره، جوانان نتیجه سال‌ها شاگردی و نوازندگی خود را بر روی صحنه ارائه داده و تجربه متفاوتی را به دست خواهند آورد. در وهله اول خود به روی صحنه آمدن برای جوانان تجربه خیلی خوبی می‌تواند باشد. نوازندگان در نهایت باید به روی صحنه آمده و توانایی‌شان را در مقابل اساتید بروز دهند در حالی که به خاطر امکانات اندک، این فرصت در کشور ما نصیب هر نوازنده‌ای نمی‌شود. این جشنواره پتانسیل آن را دارد که جوانان تجربه خود را در آن به حیطه آزمایش بگذارند و ضمن کسب مقام و دریافت جایزه، جشنواره باعث دیده شدن آن‌ها نیز شود که این مسئله خیلی حائز اهمیت است. البته مهم‌تر این است که ببینیم بعد از جشنواره چه اتفاقی برای این جوانان رخ می‌دهد و از آن‌ها چه حمایتی به عمل می‌آید. آیا برنامه‌‌ریزی‌ای وجود دارد که از نوازندگان برگزیده، در یک گروه استفاده شود تا آن‌ها با هم به روی صحنه بروند؟ همچنین آیا آن‌ها می‌توانند با نوازندگان نامی کشور همنوازی کنند؟ متأسفانه چنین برنامه‌ریزی وجود ندارد و امیدواریم این اتفاقات روی بدهد و از این نیروها استفاده شود.
داوران این جشنواره چه حمایت‌هایی می‌توانند از برگزیدگان آن داشته باشند؟
می‌توان برای جوانان مستعد این جشنواره که مقام آورده‌اند، مسترکلاس گذاشت که من به شخصه حاضرم چنین کاری را انجام دهم. برای این جوانان باید سالانه حدود 12 جلسه آموزشی برگزار شود تا آن‌ها برای حضور در عرصه موسیقی تشویق شوند. خیلی خوب است اگر جوانان نزد اساتید و مدرس سازهای مختلف بروند تا بدین شکل از گوشه‌گیری خارج شوند. اصولاً ما شاگرد و هنرجوهایمان را به رفتن به کلاس اساتید دیگر تشویق نمی‌کنیم، این اصلاً خوب نیست چون دنیای یک نوازنده و هنرجو را به دنیای کوچکی تبدیل می‌کند. شما فرض کنید اگر من و سایر اساتید این جشنواره هر کدام 10 جلسه آموزشی برای این جوانان برگزار کنیم، در سال به 50 جلسه خواهیم رسید که برایشان خیلی مفید خواهد بود.
برنامه‌های کاری خودتان برای آینده نزدیک چیست؟
من تمرکزم را روی افزایش کیفیت ساز پنداریک گذاشته‌ام. ما موفق شده‌ایم تا کیفیت صدای این ساز را به جایی برسانیم که قابل ارائه باشد. علاوه بر آن، من روی ساز تنبک هم تمرکز کرده‌ام که از لحاظ کیفیت صدایی بتواند ارتقاء پیدا کند. ما هنوز کیفیت صدای استانداردی از ساز تنبک نمی‌شنویم و از این لحاظ می‌توانم بگویم که ساز تنبک خیلی فقیر است. البته برخی از اساتید، تنبک‌های خوبی ساخته‌اند که زحمت آن‌ها را نمی‌شود نادیده گرفت ولی این مسئله جای کار بیشتری دارد تا مثل سازهای تار و کمانچه، روی ساختمان ساز پیشرفت‌هایی حاصل شود. المان‌های مختلفی از جمله پوست، ساختمان ساز، آکوستیک ساز و نوع انتخاب چوب برای پیشرفت در ساز تنبک وجود دارد. من نه به عنوان سازنده، بلکه به عنوان مشاور با شرکت هاپا تمرکزمان را روی ساز تنبک گذاشته‌ایم. همچنین در ادامه روی کارگاه‌های آموزشی گروهی در تهران و شهرستان‌ها تمرکز خواهم کرد. من این کلاس‌ها را مدتی است که آغاز کرده‌ام و اکنون به خاطر تمرکز بر روی سازها، وقفه‌ای در آن ایجاد شده چون مسئله سازسازی وقت‌گیر است و باید مدت زیادی روی آن کار شود. حدوداً 4 تا 6 ماه دیگر از این کار خلاص می‌شوم و پس از آن برنامه‌ام این است که جزوه‌هایم را منتشر کرده و کلاس‌های گروهی ریتم نوازندگی تنبک را در ایران برگزار کنم.
در سال جاری برنامه‌ای برای اجرای کنسرت ندارید؟
خیر. من سال گذشته کنسرت‌های فراوانی برگزار کردم و امسال عمداً آن را کم کرده‌ام تا بتوانم به کارهای دیگرم برسم. در سال‌های اخیر برگزاری تورهای مختلف کنسرت، خیلی وقت من را گرفته است. چندی دیگر کارهای ضبطی و آثار سازی‌ام را منتشر خواهم کرد. یکی از بخش‌هایی است که باید روی آن متمرکز شوم و اصلاً نمی‌خواهم با وقفه مواجه شود، کار کردن با نوازندگان نسل جوان است که در بداهه‌نوازی خلاقیت فراوانی دارند. علاقه‌مندم که با آن‌ها آثاری را ضبط کرده و منتشر کنم؛ هرچند ممکن است انتشار چنین آلبوم‌هایی بازگشت اقتصادی نداشته باشد. متأسفانه امروزه مردم ما موسیقی را فقط به واسطه کلام می‌شناسند و موسیقی سازی را گوش نمی‌کنند، در حالی که ما در موسیقی ایران، هر دوی آن‌ها را با هم داریم. مردم ما با موسیقی کلامی که در نوع خودش خیلی زیباست، راحت ارتباط می‌گیرند چون کلاً در فرهنگ ایران ارتباط تنگاتنگی با شعر برقرار می‌شود. ولی شنیدن زبان ساز احتیاج به تعمق بیشتری دارد و آن تعمق حتماً با ارائه بیشتر آثار متفاوت سازی می‌تواند به وجود بیاید.
ساز تنبک از آن دسته سازهایی است که در موسیقی مظلوم واقع شده و کمتر به آن پرداخته می‌شود. فکر می‌کنید که علتش چیست؟
علتش فرهنگ اشتباهی است که تنبک را به عنوان یک ساز بی‌ارزش یا کم‌ارزش‌تر می‌شناسند. البته امروز این‌گونه نیست و شرایط این ساز خیلی تغییر کرده است. نسبت به ده سال پیش هم تعداد نوازنده تنبک بیشتر شده و هم قیمت این ساز گران‌تر شده است. حتی تجربه‌ای که در زمینه آنسامبل‌های کوبه‌ای رخ می‌دهد هم خیلی بیشتر از گذشته است که تنبک هم بخشی از آن است. در گذشته هیچ کنسرتی در زمینه سازهای کوبه‌ای وجود نداشت. به طور کلی نوازندگی تنبک در حال رشد است و در مرحله‌ای قرار گرفته که هر لحظه در درونش یک چیز جدیدی پیدا می‌شود. در زمینه‌ساز خیلی‌ها یکسری کارهای تجربی انجام می‌دهند که می‌تواند موفق یا غیر موفق باشد، ولی به هر حال من چنین تجربیاتی را بدون توجه به میزان موفقیت آن‌ها، یک پیشرفت می‌دانم. اگر رفته‌رفته نوازندگانی که در زمینه ساز تنبک فعالند، به ناامیدی دچار شوند، اتفاق خیلی بدی رخ خواهد داد.
شما مشکل اصلی نوازندگان نسل جوان تنبک را چه می‌دانید؟
مشکل اصلی امروز آن، شاید یک حالت سردرگمی است که در آن وجود دارد چون در برخی از نوازندگان جوان مقوله ریتم گم شده و فقط مقوله تکنیک مورد توجه واقع می‌شود. البته این موضوع فقط مختص ساز تنبک نیست و خیلی سازهای دیگر نیز دچار این سردرگمی هستند. بخش از آن به خاطر جوان بودن و شتاب‌زدگی است ولی اصولاً محتوای ما کم‌رنگ شده است. در زمینه تنبک همه چیز به تکنیک، افکت درست کردن و درآوردن صدای مختلف از ساز خلاصه شده، در حالی که این مسائل جزء فرعیات است و کسی با اصل که ریتم تنبک است، سر و کار ندارد. باید محتوای ریتمیک و الگوهای ریتمیک تنبک تعریف شده باشد.
یکی از بحث‌های پرحاشیه در بخش تنبک جشنواره موسیقی جوان، نداشتن یک رپرتوار مشخص برای اجرای این ساز است. شما این مسئله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما پارسال هم که نوازندگی تنبک را در این جشنواره برگزار کردیم. بحث اصلی بر سر این بود که تنبک رپرتوار ندارد. این حرف تا حدی می‌تواند درست باشد اما از نوازندگی تنبک به صرف اینکه رپرتوار مشخصی ندارد، نباید کناره‌گیری کرد. در اصل، تنبک در نوع خودش رپرتوارهای زیادی دارد، ولی هیچ‌کدام آن‌ها تعریف‌شده نیستند. امروز ما چیزی به عنوان رپرتوار تنبک مدون نداریم که دلیلش فکر می‌کنم اختلاف سلیقه بین نوازندگان تنبک بوده است. متأسفانه در کتاب‌های آموزشی منتشرشده درباره تنبک، هر کسی یک علامتی برای خودش درست کرده و معمولاً ناشران کار یکدیگر را قبول ندارند.
چگونه می‌توان این مشکل بزرگ در زمینه ساز تنبک را حل کرد؟
در وهله اول باید نوازندگان باتجربه نسل گذشته که مدرس ساز تنبک هستند، با یکدیگر توافق نظر پیدا کنند. مطمئن باشید در صورت چنین اتفاقی، حادثه ناگواری رخ نخواهد داد و هر کس ساز خود را خواهد زد، چراکه از قدیم گفته‌اند هر گلی یک بویی دارد. ما باید راهی برای رسیدن به این توافق‌نظر بیابیم تا خط نگارش تنبک به همدیگر نزدیک شود. اگر هر کسی برای خودش یک خطی انتخاب کند، هنرجو گیج شده و هر کس جذب یک سبک می‌شود، این اتفاق فقط ذهن را محدود می‌کند. شاید یکی از دلایلی که امروز رپرتواری برای ساز تنبک وجود ندارد این است که جوانان دنبال سبک‌های مختلف نرفته و سبک قدما را نشنیده‌اند. نوازنده‌های تنبک باید حتماً موسیقی گوش کنند چون ملودی و ریتم‌ها خیلی به هم ربط دارد.
از شرکت‌کنندگان دوره گذشته شخصی را دیده‌اید که در این دوره هم حضور داشته باشد؟ آیا سطح نوازندگی آن‌ها با پیشرفتی مواجه شده بود؟
من دو نفر از شرکت‌کنندگان دوره گذشته را دیدم که پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشتند. این نشانه خیلی خوبی است و امیدوارم آن‌ها راه را با همین انگیزه و عشقی که به موسیقی دارند، ادامه دهند و نگذارند که مسائل جانبی و حاشیه‌ای روی آن‌ها تأثیر بگذارد زیرا در موسیقی و به طور کلی در هنر، هیچ‌گاه نباید وارد این فضاها شد. یک نوازنده صرفاً به توانایی نواختنش نباید کفایت کند و باید حتماً هنرمند بوده و بتواند راهش را پیدا کند. بخشی از هنرمند بودن ذاتی است که اکثراً آن را از بدو تولدشان همراه خود دارند و در ادامه با قدرت می‌توانند آن را تقویت کرده و یا با درگیر شدن در مسائل حاشیه‌ای، از آن بکاهند.
——–
دهمین جشنواره ملی موسیقی جوان از 7 تا 24 شهریورماه به دبیری هومان اسعدی و با حضور و همکاری استادان موسیقی کشور توسط انجمن موسیقی ایران، با همکاری دفتر موسیقی و بنیاد رودکی، در سه بخش موسیقی دستگاهی ایران، موسیقی کلاسیک و موسیقی نواحی ایران و در قالب سه گروه سنی الف (۱۵ تا ۱۸ سال)، ب (۱۹ تا ۲۳ سال) و ج (۲۴ تا ۲۹ سال) برگزار می‌شود.
مینا آتشی منبع:هنرآنلاین