آیا زمان دو بچه داشتن به پایان رسیده است و با رشد منفی که کارشناسان اخیرا به آن اشاره می کنند باید سیاست تنظیم خانواده را فراموش کرد؟
زهرا تالانی:کسانی که نگران منفی شدن رشد جمعیت در ایران هستند، معتقدند اگر نرخ باروری به کمتر از 2/1 درصد برسد، زنگ خطری برای رشد جمعیت خواهد بود.در حال حاضر هر مادر به طور متوسط کمتر از 2 فرزند به دنیا می‌آورد. چنانچه با این سرعت نرخ باروری کاهش یابد، ممکن است رشد جمعیت‌مان در سال‌های بعد به صفر نزدیک شود و کاهش پیدا کند.
برخی از خانواده ها اما هنوز به این شعار وفادار هستند و مشکلات اقتصادی را دلیل آن می دانند هرچند که زهرا سجادی معاون مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در گفت وگو با خبرآنلاین معتقد است که ” تمام کسانی که بر روی کنترل جمعیت تبلیغ می کنند بر مسائل اقتصادی مانور می دهند در حالیکه همین نیروی جوان برای خانواده ها در آینده پتانسیل کار و تلاش است و می تواند منبع درآمدی برای آنها باشد.”
هر 10 زوج ایرانی 18 فرزند دارند
بررسی تحولات جمعیتی ایران نشان می‌دهد رقم 6 فرزند در اوایل انقلاب بتدریج کم شده تا این‌که در سال‌های اخیر به 8/1 فرزند رسیده است.
شهلا کاظمی‌پور، معاون پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در این خصوص به مهر می‌گوید: طبق بررسی‌هایی که ما داشته‌ایم و نیز بر اساس آماری که ثبت احوال به ما اعلام کرده شاخص تعداد کل فرزندان کاهش یافته است.
وی با اعلام این‌که بررسی تحولات جمعیتی در ایران نشان می‌دهد رقم 5/6 فرزند در اوایل انقلاب بتدریج کم شده تا این‌که در سال‌های اخیر به 8/1 فرزند رسیده، به مهر می‌گوید: طبق آمار، اگر زوج‌ها به طور متوسط 1/2 فرزند داشته باشند و فرزندان جایگزین آنها شوند، جمعیت ثابت می‌ماند و این 1/0 نیز به دلیل احتمال فوت فرزندان لحاظ شده است.
به گفته کاظمی پور اگر تعداد فرزندان والدین کمتر از این مقدار باشد، جمعیت جایگزین نمی‌شود و هر چه این رقم کم شود، تعداد کل فرزندان زوجین کم می‌شود.
در واقع عدد 8/1 فرزند یعنی به طور متوسط هر 10 زوج 18 فرزند دارند. به این معنی که یا یک بچه دارند یا 2 بچه. در مورد خانواده‌هایی که یک فرزند دبستانی دارند، احتمال این‌که خانواده در آینده یک بچه دیگر هم بیاورد هست، اما تعداد فرزندان از 2 نفر تجاوز نمی‌کند.
موالید در استانهای کشور
مطابق اعلام اداره جمعیت و تنظیم خانواده وزارت بهداشت، میزان بیشترین باروری با استفاده از اطلاعات ثبتی در سال 1388 مربوط به استانهای سیستان و بلوچستان با 3 فرزند برای هر زن و بعد از آن استانهای هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان با 2/2 فرزند برای هر زن محاسبه شده است.
همچنین کمترین میزان باروری در سال 88 مربوط به استانهای گیلان با 2/1 فرزند برای هر زن و استانهای تهران، مازندران و مرکزی با 4/1 فرزند برای هر زن محاسبه شده است. همچنین با استفاده از داده‌های ثبتی سال 88 بیشترین میزان باروری ویژه سنی در این سال مربوط به گروه سنی 25 تا 29 ساله است و همچنین میانگین سنی مادرانی که در سال 88 فرزند زنده به دنیا آورده‌اند برابر با 27 سال است.
کنترل جمعیت خوب یا بد؟
در مورد افزایش جمعیت کاظمی پور می گوید: آنجا که مسکن بعد از خوراک اساسیترین نیاز جامعه است،تأمین آن معمولا یکی از مشکلات دولتهاست.نیاز به مسکن از چند عامل ناشی می‌شود که عبارتند از:رشد طبیعی جمعیت،رشد ناشی از مهاجرت،استهلاک واحدهای مسکونی(زیرا واحد مسکونی بهرحال مستهلک می‌شود)و تبدیل واحدهای غیراستاندارد مثل کپرها و چادر و حصیر به واحد استاندارد.
وی ادامه می دهد: بنابراین اگر حتی جمعیت کشور اضافه هم نشود دولت برای تامین مسکن به یک سری سرمایهگذاری نیاز دارد. حالا علاوهبر این مساله وقتی رشد طبیعی جمعیت که اجتنابناپذیر است نیز مطرح بشود و دولت مجبور باشد به این جمعیت جدید نیز سرویس بدهد هر ساله باید تعدادی واحد مسکونی جدید ساخته شود.
کاظمی پورمسکونی وجود داشته باشد درحالیکه در کشور ما هر 4/1 خانوار در یک واحد مسکونی هستند.بنابراین اگر بخواهیم حتی وضعیت را طوری کنیم که در هر واحد مسکونی یک خانوار سکونت داشته باشد برای هر 1000 خانوار به 400 واحد مسکونی جدید احتیاج داریم.بنابراین در مجموع ما باید ابتدا وضع موجود جمعیت را بشناسیم،بعد ببینیم نیازهایی که خود دولت پذیرفته است که آنها را تامین کند تا چه حد است.سپس باتوجه به امکانات موجود ببینیم که چه میزان جمعیت میتواند ما را در همان حداقلها نگاه دارد.
سجادی که از موافقان افزایش جمعیت است در این باره می گوید: کاهش جمعیت موجب نگرانی شده و رویکرد دولت دهم این است که با کاهش جمعیت و تولد کمتر مبارزه کند؛ به همین دلیل کتاب روانشناسی ازدواج و شکوه همسرداری کنترل جمعیت را به دانشجویان آموزش نمی‌دهد و به جای موضوع پیشگیری از بارداری، مسائل ارزشی را مطرح می‌کند و اقدامات لازم انجام شده است تا این کتاب از ترم بهمن امسال در دانشگاه‌های سراسر کشور تدریس شود.
تصمیم برای افزایش یا کاهش جمعیت تابع فرمول افزایش یا کاهش توسعه پایداراقتصادی کشور هاست طبیعی است اگر رشد جمعیت در دراز مدت بیش از رشد و توسعه کشور باشد یعنی جمیعت اضافی یا باید از نیاز های اساسی خویش بزند تا نعادل بین رشد جمعیت و منابع هماهنگ شود و یا باید منابع اقتصادی را افزایش دهیم که نیاز جمعیت اضافه را تا مین کند از انجا که منابع اقتصادی (نفت/منابع معدنی /مواد غذایی و ذخایر در یایی ) مرتب در حال کاهش اند و منابع جانشین هم کشف شان دشخوار است لذا ما چاره ای جز ان نداریم که بجای افزایش کمی جمعیت به افزایش کیفی و افزایش توان علمی جوامع و بهر برداری محتاطانه از منابع اقتصادی اقدام کنیم تا برخیل گرسنگان جهان نیافزایم و یک بار فرمول مالتوس را مرور کنیم که جعیت جهان با اصلاح بهداشت و شیوه های زندگی با تصاعد هندسی رشد می کند32/16/4/2ورشد مواد غذایی به تصاعد هندسی:8/6/4/2در فاصله 4 سال با قدر مطلق 2 جمعیت به 4 برابر مواد غدایی می رسد و این یعنی گرسنگی فقر و بیماری دنیای راقیه با رشد جمعیت 0%صفر در صد به دنبال تنظیم جمعیت به گونه ایست که جمعیتی که متولد می شوند برابر جمعیتی است که به سن جمعیت فعال می رسند و ورشد جمعیت فعال برابر با کهنسالان و خلاصه ترکیب جمعیت را به گونهای تنظیم می کنند که نه با کاهش جمعیت فعال و نیروی کار روبرو شوند ونه به کمبود مواد ضروی و غذایی که علم اقتصاد علم چگونگی تخصیص منابع برای تامین کالاهای ضروری مردم است اگر سیاسیون علمی تصمییم بگیرند و سلیقه ای عمل نه کنند راه درست تنظیم جمعیت خانوارهاست که ایرانیان با فرهنگ در آمار جمعیتی که چند ماه قبل منتشر شد رشد جمعیت را با میانگین 3/1به میزان رشد جمعیت جهان نزدیک کرده اند و فرّو فرهی فرهنگی خویش را نشان داده اند آیا نه چنین است !؟