سردار جلالی گفت: حادثه پتروشیمی ماهشهر از قبل پیش‌بینی شده بود. اگرچه برنامه‌های لازم برای مدیریت حادثه پتروشیمی ماهشهر در زمان بحران انجام شد، ولی تشریفات اداری باعث شد که کار از کار بگذرد و پیش از پیاده‌سازی و اجرای برنامه‌ها، فاجعه ماهشهر رخ دهد.به گفته سردار جلالی: در حادثه شهران مهندسی غیر استاندارد شهری باعث چنین فاجعه ای شد. عبور خطوط گازی با آن قوس‌ها از میان ازدحام مردم کاری غیر استاندارد بود که در زمان ساخت به آن توجه نشده است. ولی ارگان‌های مربوطه نتوانستند این بحران را به موقع تشخیص داده و برای مواجهه با آن آماده شوند. سردار جلالی در ادامه اذعان کرد: “حداقل خاصیت حادثه شهران، هشداری در این زمینه بود که در محیط های شهری و مردمی این بحران‌ها باید زودتر پیش بینی شده و اقدامات لازم برای مدیریت آنها انجام شود.”
سردار جلالی با اشاره به آتش‌سوزی اخیر برج سلمان مشهد گفت: “آتش‌سوزی این برج ارتباطی به پدافند غیر عامل ندارد و این حادثه به مباحث ایمنی مثل آتش‌نشانی و HSE مربوط می‌شود.”
خطر جدی در کمین پتروشیمی شیراز و عسلویه
رئیس سازمان پدافند غیرعامل با اشاره به حیاتی‌ترین طرح‌های موجود که دارای میزان ریسک آسیب‌پذیری بالایی هستند، گفت: پتروشیمی استان فارس یکی از اولویت‌هایی است که باید برای مواجه شدن با آن در زمان بحران آماده بود. با توجه به عدم وجود بودجه برای مدیریت اساسی این گونه مراکز، سازمان پدافند غیر عامل از راه‌کارهای کاهش آسیب‌پذیری استفاده کرده است. به این منظور سال گذشته سازمان پدافند غیر عامل مانوری در پتروشیمی شیراز راه اندازی کرد و با سیلی از اشکالات مواجه شد. اگرچه اقدامات زیادی جهت آمادگی این مرکز در زمان بحران انجام شد، ولی هنوز جای کار دارد و آمادگی‌های لازم برای مواجهه با بحران به خصوص در زمینه غیرنظامی و مردمی وجود ندارد.
عسلویه از دیگر مکان های مهمی بود که سردار جلالی از آن یاد کرد. پتروشیمی عسلویه هم حال خوشی ندارد. سردار جلالی در این باره گفت: ” برنامه هایی برای مدیریت این پتروشیمی در زمان بروز بحران در نظر گرفته شده ولی هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. ”
رئیس سازمان پدافند غیرعامل با اشاره به اینکه مراکز زیادی وجود دارد که در خطر هستند، مراجعه ارگان ها را به سازمان پدافند غیرعامل جهت آمادگی پدافندی در زمان بحران امری ضروری دانست و تاکید کرد: “وزارت نفت، سازمان انرژی هسته‌ای و وزارت صنعت و معدن موظف هستند که به هشدارهای پدافند غیرعامل توجه کرده و خود را در مواجهه با بحران‌های احتمالی پتروشیمی شیراز، عسلویه و غیره آماده سازند و مسئولیت هرگونه اتفاق و حادثه در مراکز پتروشیمی و نفتی کشور به عهده این سه ارگان می باشد.”
وضع تهران وخیم است
به گفته جلالی، تهران یک مشکل جدی دارد. از آنجایی که تهران یک شهر کوهپایه ای است قنات هایی برای تامین آب تهران از قدیم وجود داشته است که به علت ساخت و سازها این قنات ها قطع شده ولی سرمنشاء آن هنوز وجود دارد. در نتیجه آب زیرزمینی با انتخاب مسیر خودش فضاهای خالی در زیر زمین ایجاد می کند که می تواند باعث نشست های ناگهانی شود.
به گفته جلالی، تهران از نظر جمعیت و وسعت تبدیل به کلان‌شهری شده که با اتصال بی‌برنامه بافت‌های جدید و قدیم این کلان‌شهر دارای مشکلات عمده زیرساختی است. تهران نیازمند یک ساختار جدی به‌عنوان فرمانده دفاع غیر نظامی تهران می باشد که مسئولیت آن دفاع و اداره مردم در برابر حوادث و تهدیدات است. پیشنهاد و دستورعمل‌های آن سال گذشته به کمیته دائمی داده شد و اکنون در دست بررسی است.
ضرورت اعلام آمادگی کلیه ارگان ها و دستگاه ها در پدافند غیرعامل
به گفته سردار جلالی مسئولیت پدافند غیر عامل در دستگاه‌های اجرایی به عهده رئیس دستگاه ها، در استان ها به عهده استاندار و در برخی مناطق دیگر بر دوش شرکت های بخش خصوصی است. هر یک از این دستگاه ها پس از معرفی خود به سازمان پدافند غیر عامل یک کمیته اجرایی در این حوزه خواهد داشت که کار اصلی‌اش رسیدگی و پیش‌بینی بحران های موجود است.
جلالی افزود: بر اساس اهمیت هر ارگان و دستگاه، کمیته تعیین‌شده برای پدافند غیر عامل متفاوت است. مثلا برای وزارت دفاع، اطلاعات و نفت که از اهمیت بالایی برخوردار هستند، قائم مقام وزیر مسئول پدافند غیر عامل شده است. در برخی دیگر از ارگان ها معاون وزیر برای رسیدگی به اهداف این سازمان تعیین می شود. در سال گذشته طی مصوبه‌ای قرار شد که شهرداری ها هم کمیته هایی در جهت پدافند غیر عامل تشکیل دهند که به گفته رئیس سازمان پدافند غیر عامل ایران تاکنون 41 کلان شهر در شهرداری‌ها دارای پدافند غیر عامل هستند.
وظایف کمیته پدافند غیرعامل در دستگاه های اجرایی
به گفته سردار جلالی، اولین کار ارگان‌ها و کمیته‌های پدافند غیرعامل در هر دستگاه تهدیدشناسی است. تهدیدات یا نظامی یا سایبری. در مرحله بعد، هر ارگان باید نوع سرمایه‌های خود را شناسایی کند. این سرمایه ها ممکن است سازه ای و یا مردمی باشند. ارزیابی تهدیدها؛ استخراج آسیب‌پذیری‌ها و تاثیر آن بر سرمایه‌های هر ارگان نیز از مهم ترین اقدامات دستگاه هاست. ارزیابی ریسک آسیب‌پذیری‌ها نیز از دیگر کارهایی است که باید ارگان ها انجام دهند و سپس بر اساس اهمیت سرمایه ها و میزان آسیب پذیری هر یک به برنامه های پدافند غیر عامل بپردازند. در این میان وظیفه سازمان پدافند غیر عامل آموزش، اجرای تهدید مبنا و کنترل نتایج و تصویب برنامه های اجرایی نهایی است.
آیا همه ارگان ها اصول پدافند غیرعامل را پیاده می کنند؟
به گفته رئیس پدافند غیرعامل طرح های FATF و تعاملات وزارت نفت با کشورهای دیگر از جمله برنامه هایی هستند که چندان بر اساس ساز و کار پدافند غیر عامل عمل نمی کنند. جلالی علت آن را نبود این طرح ها در برنامه بودجه ای دانست.
وی در ادامه اذعان کرد: ما در کشور با سه دسته طرح مواجه هستیم: طرح های در حال ساخت، طرح های آینده و طرح های موجود که در نتیجه آن رویکرد پدافند غیرعامل با هر یک از این طرح ها متفاوت است. مشکل اصلی در مدیریت بحران طرح های موجود است؛ سازه هایی که از قبل بدون در نظر گرفتن معیارهای پدافندی ساخته شده و اکنون در حال بهره‌برداری هستند. رسیدگی به این سازه ها (مثلا پالایشگاه نفت تهران) و مدیریت بحران وضعیت موجود نیازمند بودجه‌هایی است که در حال حاضر وجود ندارد.
مراکزی که آمادگی پدافندی دارند
سال گذشته سازمان پدافند غیرعامل در سه استان بوشهر، اصفهان و مرکزی آمادگی‌های لازم ( آموزش، تمرین و رزمایش) را در زمینه پرتویی ایجاد کرد. امسال شهرستان کاشان که در نزدیکی مجتمع هسته‌ای نطنز قرار دارد، در این زمینه در حال آمادگی است. پیش‌بینی‌ها بر این بوده که مانور پدافند پرتویی کاشان با محوریت مردم در تابستان امسال صورت گیرد که به علت گرمی هوا به مهر ماه منتقل شد.
گزارش:شکوه نیروبخش