شهروند| کودتای نظامیان ترکیه با این‌که ناکام ماند و به جایی نرسید اما کار و زندگی عده‌ای زیادی از ایرانیان را به هم ریخت. ایرانی‌ها حتی فکرش را نمی‌کردند وقتی ارتش ترکیه پل «بسپروس» را ببندند، این اتفاق ٢هزارکیلومتر آن‌طرف‌تر روی زندگی آنها تأثیر می‌گذارد. از آخرین ساعت‌های جمعه‌شب که خبر کودتا در ترکیه منتشر شد، پروازهای شرکت‌های هواپیمایی ایران هم به استانبول لغو شدند تا عده زیادی از شهروندان ایرانی که برای کار و تفریح عازم این کشور بودند، در فرودگاه‌های کشور سرگردان شوند.
صبح شنبه که هنوز معلوم نبود کار نظامیان ترکیه با دولتشان به کجا رسیده، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد، دفترهای خدمات مسافرتی و گردشگری حق ندارند «تا اطلاع ثانوی و تا زمان برقراری مجدد امنیت و آرامش» برای اعزام گردشگر به مقاصد گردشگری ترکیه از شهروندان ایرانی ثبت‌نام کنند. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران این ممنوعیت را به علت «شرایط فوق‌العاده» کشور ترکیه دانسته است.
ایرانیانی که قصد داشتند دیروز به ترکیه سفر کنند، به دلیل همین بخشنامه سازمان میراث فرهنگی در فرودگاه‌های ایران زمینگیر شدند. قصد بعضی مسافران ایرانی به مقصد ترکیه کار یا حتی ترانسفر پروازهایی به مقصد کشورهای دیگر است و برهمین اساس مسافران ایرانی که در فرودگاه‌های کشور مانده‌اند، از این شرایط حسابی عصبانی بودند؛ مثلا یکی از کارکنان شرکت هواپیمایی ماهان در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: بسیاری از مسافران حتی راضی به «دادن رضایتنامه برای رفتن به مقصد» بودند اما با توجه به بخشنامه‌های سازمان میراث فرهنگی امکان پرواز به مقاصد کشور ترکیه وجود نداشت. به گفته او، پروازهایی که از طرف ایران به سمت ترکیه انجام می‌شود، پروازهای خالی از مسافر است تا بتوانند مسافران مانده درترکیه را به ایران بازگردانند. او درباره این‌که این وضع تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، گفته؛ هنوز دستورالعمل جدیدی در این زمینه به شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ نشده است.
١٠هزار گردشگر ایرانی
در انتظار بازگشت از ترکیه
براساس گزارشی که معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده، ١٠هزار گردشگر ایرانی درترکیه حضور دارند که تورهای گردشگری به این کشور سفر کرده‌اند. بازگشت این تعداد مسافر ایرانی با توجه به لغو پروازها به سمت ترکیه یکی از چالش‌هایی است که طرف ایرانی با آن مواجه است.
سازمان میراث فرهنگی همچنین اعلام کرده با «رایزنی با وزارت امورخارجه و سازمان هواپیمایی کشوری، درحال برنامه‌ریزی برای بازگشت امن و تدریجی گردشگران ایرانی است» که به دلیل ناآرامی‌های شب‌های گذشته نتوانسته‌اند در زمان مقرر، ترکیه را ترک کنند.
درهمین زمینه «محمدحسن کرمانی»، رئیس هیأت‌مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرتی به «ایسنا» گفته؛ آژانس‌های مسافرتی مسئولیتی در قبال اتفاق‌هایی مانند کودتا ندارند و «مسافران ایرانی که مدت تورشان تمام شده هزینه‌های اضافی ماندگاری در ترکیه را باید خودشان پرداخت کنند.» کرمانی با بیان این‌که هزینه‌های اضافی پس از پایان تور با مسافر است، گفته؛ امکان دارد برخی مسافران پول به اندازه کافی همراه نداشته باشند که «آژانس‌ها می‌توانند با آنها همکاری کنند یا از طریق نمایندگی‌های ایران درخارج از کشور» این مشکل حل می‌شود.
ولی تیموری، مدیرکل دفتر نظارت و ارزیابی گردشگری هم درباره این وضع به «مهر» گفته؛ در قراردادهای گردشگران آمده که ارایه خدمات گردشگری در تورهای خارجی که به شرایط بحرانی برخورد می‌کند، چگونه باشد. به گفته او، این شرایط در قراردادهای مربوطه امضا شده و هزینه‌های آن نیز مشخص است، بنابراین ایرانیانی که قصد سفر به ترکیه داشتند اما به دلیل بحران به وجود آمده سفر آنها لغو شده است، مشمول جریمه نمی‌شوند؛ از طرف دیگر اما گردشگرانی که در ترکیه حضور دارند و سفر آنها به پایان رسیده، اکنون که نه آژانسی طرف حساب است و نه ارایه‌کننده خدمات، تأمین‌بخشی از این هزینه برعهده مسافر خواهد بود.
همچنین براساس ماده ٣٢ قرارداد «ارایه خدمات مسافرتی و گردشگری درتورهای خروجی» که به این شرایط بحرانی می‌پردازد، کارگزار متعهد است؛ برنامه سفر و گشتِ مورد توافق را به‌طور کامل و دقیق انجام دهد، لیکن درصورت وقوع حوادث و پیشامدهای غیرمنتظره از قبیل جنگ، شورش، اعتصاب و مشکلاتی که از کنترل کارگزار خارج بوده و سبب ابطال یا تغییر برنامه گشت شود، مسئولیتی متوجه کارگزار نخواهد بود، اما کارگزار موظف است وجوه دریافتی را به گردشگر مسترد کند.
وزارت خارجه ایران هم در بیانیه‌ای از ایرانیانی که اکنون در ترکیه هستند، خواسته است که درصورت هرگونه مشکلی با سفارت ایران در آنکارا تماس داشته باشند و ایرانیان مقیم ترکیه و مسافران این کشور تا اطلاع ثانوی از ترک محل اقامت و حضور در هرگونه تجمع خودداری کرده و به هشدارهای مقامات امنیتی ترکیه توجه کنند.
پرواز هواپیماهای خالی برای بازگرداندن مسافران ایرانی از ترکیه
ازطرف دیگر «رضا جعفرزاده»، مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری گفته است؛ سازمان هواپیمایی کشوری برای کمک به مسافران ایرانی در ترکیه و بازگرداندن آنها، مجوز پروازهای بدون مسافر به ترکیه را برای شرکت‌های هواپیمایی صادر کرد. او به «فارس» گفته؛ به محض عملیاتی‌شدن فرودگاه‌های کشور ترکیه پروازها از ایران به این فرودگاه‌ها از سرگرفته خواهد شد.
مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری البته این را هم گفته بود که بنا به اعلام نظر مسئول مدیریت ترافیک هوایی منطقه ایکائو (سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری) هیچ تهدیدی برای پروازهای عبوری بر فراز ترکیه وجود ندارد.
دراین شرایط فرودگاه‌های ترکیه برای برقراری پروازها اعلام آمادگی کردند اما هیچ یک از شرکت‌های هواپیمایی ایرانی، اماراتی و قطری از این موضوع استقبال نکردند. این موضوع را «سعید اکبری»، معاون عملیات هوانوردی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران گفته و اضافه کرده بود تا زمانی که شرایط به حالت عادی بازنگشته «شرایط برای پرواز درترکیه مطمئن نیست.»
او این را هم گفته که مسئولیت بازگرداندن مسافران ایرانی از ترکیه برعهده شرکت‌های هواپیمایی است؛ قاعدتا این شرکت‌ها تمهیداتی برای برگرداندن مسافران اندیشیده‌اند، اما شرایط در ترکیه عادی نیست و نمی‌توان پرواز با اطمینان کامل انجام داد.
به گفته معاون عملیات هوانوردی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران این امکان وجود دارد که تعدادی هواپیمای بدون مسافر به سمت فرودگاه «سبیها» که در نزدیکی استانبول است، پرواز کنند تا مسافران ایرانی بازگردانده شوند. او همچنین گفته بود تا دیروز با یک پرواز تعدادی از ایرانیان به فرودگاه تبریز منتقل شده‌اند. با این شرایط تا زمان تنظیم این گزارش شرایط بازگشت ایرانیانی که در ترکیه مانده‌اند، به‌طور دقیق مشخص نیست. با این‌که شرکت‌های هواپیمایی از پرواز هواپیماهای خالی به سمت شهرهای مختلف ترکیه به‌ویژه استانبول خبر می‌دهند. با این شرایط بازگشت مسافران مشخص نیست. به نظر می‌رسد تا زمان بازگشت آرامش به ترکیه و سامان‌گرفتن دوباره فرودگاه آتاتورک در استانبول مسافران ایرانی همچنان دچار سختی خواهند بود.
