تکدی گری کودکان

هـراز نـو: تکدی گری یکی از پدیده های اجتماعی است که در سطح شهر، شهروندان را از همان ابتدای روز متاثر و آزرده خاطر می کند و در این بین  همه ما گاه و بیگاه کودکان خردسال دختر و پسری را می بینیم که با چهره ای ژولیده و لباس های کهنه و مندرس، اما با حالتی معصومانه در حال گدایی هستند. این کودکان را در خیابان های پرتردد و میدانهای اصلی شهر به وضوح میتوان یافت و کمتر خیابان و میدانی است که تصویری از چهره ملتمس و نگاه معصوم کودکی پشت چراغ قرمز را در خود قاب نکرده باشد. کودکی دوران حساس رشد و پرورش انسان است و کودکان سرمایه‌های یک جامعه محسوب میشوند و سلامت جسم و روان آن‌ها، تضمین کننده سلامت جامعه است.

یکی از آسیب های اجتماعی که ارتباطی انکار ناپذیر و تنگاتنگ با موضوع تکدی گری دارد شیوع اعتیاد در میان متکدیان است که کودکان کار و خیابانی نیز از گزند آن در امان نیستند و متاسفانه عده آنها روز به روز در حال افزایش است. تکدی گری یکی از مخرب ترین و پست ترین اشکال کار کودک در خیابان است و هنوز هیچ شخصی یا ارگانی برخورد سازمان یافته و یا کار خاصی برای جمع آوری و سازماندهی آنها انجام نداده است و تا کنون چاره یی قطعی برای با آن از سوی سازمان ها و نهادهای قانونگذار و اجرایی اندیشیده نشده است.
چرا کودکان
تعلق داشتن به خانواده‌های کم درآمد و پرجمعیت البته با سطح تحصیلات پائین، دارای سابقه کیفری و سوء مصرف مواد در یکی از اعضای خانواده، وجود محیط آشفته، کشمکش، درگیری، مشاجره، طلاق، از هم گسیختگی خانوادگی و بی‌ثباتی انضباطی و تحقیر آنان از سوی والدین، کودکانی با شخصیت متزلزل و گریزان از قانون، عدم دسترسی به خدمات آموزشی برای آنها ناشی از فقر والدین‌ از جمله ویژگی‌های کودکان خیابانی برشمرده می شود. کودکان خیابانی با عوارض و پیامدهای سوء مصرف مواد در ابعاد جسمانی همچون بیماری‌های عفونی نظیر ایدز، پیامدهای روان‌شناختی مانند افسردگی و روان‌پریشی و پیامدهای اجتماعی نظیر مطرود شدن از جامعه و ارتکاب انواع جرایم نظیر سرقت و رفتارهای پرخاشگرانه مواجه خواهند شد. البته باید در نظر داشت که ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺘﮑﺪی، ﮐﻮدﮐﺎن رﺑﻮده ﺷﺪه ای هستند ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ اﻣﺎ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ هستند ﮐﻪ از ﺳﻮی واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺮای ﮐﺎر ﺗﮑﺪی ﮔﺮی ﻣﻮرد ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ. در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاردی وﺟﻮد ﺣﻖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮای واﻟﺪﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﺑﺮﺧﻮرد و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن را دﺷﻮار ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. از یک طرف ﺿﻌﻒ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ و ﮐﻨﺘﺮل های ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و از سوئی دیگر ﻓﻘﺪان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ های ﮐﺎرﺑﺮدی در دﺳﺘﮕﺎه های اﺟﺮاﯾﯽ، ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﮐﺎراﯾﯽ در ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ آﺳﯿﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸهود ﺑﺎﺷﺪ و در این بین ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ آﺳﯿﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻻزم را دارا ﻧﺒﻮده و در ﻋﻤﻞ ﺟﺰ در ﻋﻮاﻣﻞ و ﻣﻮارد تنبیهی ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ آﯾﻨﺪ.
تکدی گری را باید آبستن اجتماعی متعددی قلمداد کرد. اکثر بررسی های انجام شده، از رابطه بین گدایی و اعتیاد، بزهکاری، خودکشی، میخوارگی، روابط جنسی (فساد و فحشا)، لاابالی گری، سرقت و… حکایت میکند با توجه به افزایش گرایش جوانان به مصرف موادمخدر به دلایل متعدد به نظر می رسد که در سال های آتی با افزایش معتادان بی خانمان که از طریق تکدی گری روزگار می گذرانند مواجه شویم. از جمله پیامد های وابستگی به مواد مخدر عبارتند از افزایش فقر، بیکاری، سرقت، آدم ربایی، تجاوز جنسی، قتل، ورشکستگی اقتصادی، بی خانمانی، تکدی گری، ابتلا به بیماری های جسمانی، روانی و ده ها آسیب اجتماعی دیگر.
عوامل تکدی گری در کودکان
از هم گسیختگی خانواده‌ها که بر اثر طلاق جدایی، ترک یکی از والدین، غیبت غیر ارادی یکی از دو همسر به دلیل مرگ زن یا شوهر صورت گرفته و این موضوع برای زنان و بالاخص کودکان آسیب‌های جدی تری را به همراه داشته که تکدی گری کودکان یکی  پیامدهای جدی آن است. تعلیم و تربیت ناقص والدین از جمله عواملی است که کودکان را به حال خود رها کرده و این کودکان در محیط خارج از منزل به انواع بزه های اجتماعی گرایش پیدا میکنند. در محیط های خانوادگی آسیب پذیر، معمولا هسته اولیه بسیاری از بزه ها و انحرافات اجتماعی شکل میگیرد. که عوارض آن از خانواده به بیرون سرایت کرده  و دامن گیر جامعه می شود.
نداشتن مسکن وسرپناه

پدیده بی خانمانی که این روزها با عبارت (کودکان خیابانی ) و (دختران ولگرد و فراری) همراه شده در وهله اول مبین نبودن مسکن و سرپناه برای این گونه افراد است. مسئله مسکن و تهیه آن از عوامل بسیار مهم در تربیت فرزندان و تامین رفاه زندگی برای بزرگسالان است، چرا که نبود مسکن و یا بدمسکنی موجب می شود که افراد به محیط غیر محصور و پر هیجان و جنجال جامعه کشیده شوند که قطعاً در سرنوشت و آینده آنان تاثیر خواهد داشت، در نتیجه این افراد را به خیابانها کشیده و طعمه بسیاری از اهداف نابهنجار و بزهکارانه در جامعه می شوند که حداقل آن ولگری و تکدی گری است.
سالیان متمادی است که خانواده به عنوان کانون عشق و محبت به تصویر کشیده می شود ولی امروزه واقعیت خانواده های ایرانی فراسوی ایده آل های ترسیم شده است. متاسفانه بسیاری از خانواده ها در کشورمان از کارکردهای سالمی برخوردار نیستند. اعتیاد والدین یا یکی از اعضای خانواده، جدایی، طلاق، افزایش کودکان تک والدی، افزایش اختلالات روانی، فقر، مهاجرت، بیکاری و ده ها دلایل دیگر آسیب پذیری خانواده ها را بالا برده است.
آسیب های ناشی از تکدی گری کودکان
1_ مهیا شدن فرصت مناسب برای بهره کشی از کودکان توسط خانواده های آسیب دیده یا در معرض آسیب
2_ از دست رفتن فرصت های آموزشی کودکان که به دلیل تکدی گری به ترک تحصیل اجباری منتهی میشود
3_ بروز مشکلات جسمانی در خیابان ها برای کودکان به دلیل قرار گرفتن در معرض سرما، گرما، آلودگی صوتی و…
4_ بی توجهی به بهداشت فردی به منظور ایجاد ترحم در مردم
5_ احتمال بالای اغفال کودکان توسط باندهای تبهکار به دلیل نبود نظارت و مدیریت والدین
6_ سوءرفتار جسمی و جنسی از کودکان به دلیل در معرض آسیب بودن آنها
7_ تجاوز جنسی به کودکان و عوارض جسمی و روانی ناشی از آن که گاهی سال ها فرد را مستعد آسیب می سازد.
8_ بالا بودن ضریب مرگ و میر در کودکان خیابانی به دلیل در معرض آسیب بودن آنها و افزایش آسیب های اجتماعی ناشی از تکدی گری در کودکان
9_ ترویج و گسترش کسب درآمد از طریق تکدی گری کودکان
10_ ارائه چهره زشت از شهر و تبعات ناخوشایند آن در نگاه هر ناظر بیرونی
11_ قرار گرفتن در معرض رفتارهای پرخطر
12_ افزایش احتمال سوءمصرف یا خرید و فروش مواد مخدر توسط کودکان متکدی
13_ احتمال قاچاق کودکان و عوارض ناخوشایند حاصل از آن
14_ شروع بزهکاری و افزایش آسیب پذیری کودکان متکدی
دلایل افزایش تکدی گری کودکان
1_ حمایت مردم و کمک های مالی آنها از کودکان متکدی
2_ ضعف ساماندهی کودکان خیابانی توسط نهادها و سازمان های متولی
3_ افزایش آسیب پذیری خانواده ها به دلیل فقر، بیکاری، فوت والدین، بی سرپرستی و عوامل دیگر
4_ پذیرش و عادی شدن حضور کودکان در خیابان ها
5_ سوء استفاده از کودکان برای کسب درآمد خانواده توسط والدین
6_ افزایش حضور کودکان اتباع بیگانه در خیابان ها و کسب درآمد از طریق تکدی گری
7_ درآمد بالای کودکان از تکدی گری و تداوم این پدیده شوم
8_ تحت تاثیر واقع شدن مردم و ارائه کمک آسان به کودکان متکدی
9_ بی توجهی مسوولان به بهره کشی از کودکان توسط خانواده ها و افراد شیاد یا باندهای تبهکاری
برخی از راهکارهای پیشگیری از تکدی گری کودکان
1_ بالا بردن آگاهی مردم از روند افزایش تکدی گری کودکان از طریق رسانه های ارتباط جمعی و عدم کمک مالی مستقیم به کودکان متکدی
2_ شناسایی خانواده های آسیب دیده و در معرض آسیب و حمایت از آنها
3_حساس سازی نهادها و سازمان های متولی امور کودکان به منظور انجام وظایف ذاتی شان
4_ آموزش والدین در جهت بالا بردن روابط عاطفی مثبت
5_ شناسایی و جذب کودکان فراری و بازگشت هرچه سریع تر آنها به خانواده ها یا نهادهای حمایتی به منظور پیشگیری از احتمال تامین نیازهای شان از طریق تکدی گری
6_ شناسایی خانواده هایی که از کودکان در امر تکدی گری استفاده می کنند و ارائه آگاهی های لازم در خصوص مشکلات حضور کودکان در خیابان ها همچنین بالا بردن شرایط اجتماعی و اقتصادی آنها
7_ پیشگیری از حضور اتباع بیگانه یی که در کشور از طریق تکدی گری کودکان شان روزگار می گذرانند
8_ برخورد قضایی با والدین و افراد شیادی که کودکان را مورد بهره کشی قرار می دهند
9_ عدم ارائه کمک های مالی مستقیم به کودکان متکدی
10_ ایجاد سازمان های مردم نهاد در جهت حمایت از کودکان با تکیه بر ضرورت ریشه کنی پدیده تکدی گری کودکان
نتیجه گیری

امروزه کودکان در خانواده های آسیب دیده و در معرض آسیب به راحتی مورد بهره کشی جسمی و جنسی قرار می گیرند. سرنوشت این کودکان و بی توجهی دولت به بهداشت جسمانی و روانی آنها به آسیب پذیری این آینده سازان جامعه مان کمک کرده است. آنها از حداقل حقوق انسانی خود محرومند، خانواده و نهادهای دولتی در درک نیازهای آنها ناتوانند. پذیرش کودکان خیابانی و در سال های اخیر شروع تکدی گری کودکان، بی کفایتی و ناکارآمدی سیاست های دولت را به تصویر می کشد. تداوم این وضع بسیار دلخراش و افزایش کودکان جلوه یی از افزایش آسیب های اجتماعی در جامعه مان است.
تکدی گری در نگاه اول از لحاظ فرهنگی- اجتماعی فضای روانی شهر را بهم می ریزد و چهره ناگواری به شهر می دهد. باید توجه داشت که ریشه تکدی گری صرفاً در عوامل اقتصادی خلاصه نمی شود بلکه عوامل فرهنگی و اجتماعی بسیاری در این امر دخیل هستند.

نویسنده مطلب: مهدی نعیمی عمران

کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی