ماه رجب از جمله های ماه های عظیم الشأن و پرفضیلت در اسلام بوده و در احادیث و روایات ائمه اطهار(ع) نیز به انجام عبادت و اعمال مخصوص در این ماه بسیار تأکید شده است.
خداوند متعال در حدیثی قدسی فرموده اند: ماه رجب را ريسمانى ميان خود و بندگانم قرار داده ام؛ هر كس به آن چنگ زند، به وصال من رسد.
از این رو به طور خلاصه به آداب و اعمال مخصوص شب اول ماه رجب از کتاب های زادالمعاد و مفاتیح الجنان اشاره می شود:
1. احیا در چهار شب از سال
احياى شب اوّل، سنّت است. و از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه تا توانى محافظت نما بر احياى شب عيد ماه رمضان و شب عيد قربان و شب اوّل محرم و شب عاشورا و شب اوّل رجب و شب نيمه‌ى شعبان و در اين شب‌ها دعا و نماز و تلاوت قرآن بسيار بكن. (زادالمعاد)
2. غسل کردن در شب اول، پانزدهم و آخر ماه رجب
غسل كند چنانكه بعضى از علما فرموده اند از حضرت رسول صلى الله عليه و آله مروى است كه هر كه درك كند ماه رجب را و غسل كند در اول و وسط و آخر آن بيرون آيد از گناهان خود مانند روزى كه از مادر متولد شده. (مفاتیح الجنان)
3. نماز مستحبی بیست رکعتی شب اول رجب
بعد از نماز مغرب بيست ركعت نماز كند به حمد و توحيد و بعد از هر دو ركعت سلام دهد تا محفوظ بماند خود و اهل و مال و اولادش و از عذاب قبر در پناه باشد و از صراط بى حساب مانند برق بگذرد.(مفاتیح الجنان)
4. نماز مستحبی سی رکعتی در شب اول رجب
بخواند سى ركعت نماز در هر ركعت حمد و قل يأيها الكافرون يك مرتبه و توحيد سه مرتبه.(مفاتیح الجنان)
6. دعای بعد از نماز وتر در شب اول رجب
ابن اشيم گفته اين دعا (دعای سجده بعد از نماز شب در شب اول رجب) بعد از هشت ركعت نماز شب و پيش از نماز وتر است؛ آنگاه سه ركعت وتر را بجا مى آورى پس چون سلام دادى بگو در حالتى كه نشسته باشى
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لاَ تَنْفَدُ خَزَائِنُهُ وَ لاَ يَخَافُ آمِنُهُ رَبِّ إِنِ ارْتَكَبْتُ الْمَعَاصِيَ فَذَلِكَ ثِقَةٌ (ثِقَةً) مِنِّي بِكَرَمِكَ
ستايش خداى را كه گنج هاى رحمتش به پايان نمى رسد و هر كه را ايمنى داده ديگر ترس ندارد اى خداى من اگر من مرتكب گناه شده ام بواسطه وثوق و اطمينان به كرم و عفو تو بوده
إِنَّكَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِكَ وَ تَعْفُو عَنْ سَيِّئَاتِهِمْ وَ تَغْفِرُ الزَّلَلَ وَ إِنَّكَ (فَإِنَّكَ) مُجِيبٌ لِدَاعِيكَ وَ مِنْهُ قَرِيبٌ
كه البته تو توبه بندگان را مى پذيرى و گناهانشان را عفو كرده و لغزش و خطايشان را مى بخشى زيرا تو از لطف دعاى خلق را اجابت مى كنى و با بندگان به رحمتت نزديكى
وَ أَنَا تَائِبٌ إِلَيْكَ مِنَ الْخَطَايَا وَ رَاغِبٌ إِلَيْكَ فِي تَوْفِيرِ حَظِّي مِنَ الْعَطَايَا
و من از گناهانم بسوى تو توبه مى كنم و ميل و آرزويم از كرمت آنكه بهره ام از عطاهايت وافر گردانى
يَا خَالِقَ الْبَرَايَا يَا مُنْقِذِي مِنْ كُلِّ شَدِيدَةٍ (شِدَّةٍ) يَا مُجِيرِي مِنْ كُلِّ مَحْذُورٍ وَفِّرْ عَلَيَّ السُّرُورَ
اى آفريننده خلايق اى نجات بخش من از هر سختى اى پناه دهنده من از هر خطر مرا نشاط و سرور عطا كن
وَ اكْفِنِي شَرَّ عَوَاقِبِ الْأُمُورِ (فَإِنَّكَ) فَأَنْتَ اللَّهُ عَلَى نَعْمَائِكَ وَ جَزِيلِ عَطَائِكَ مَشْكُورٌ وَ لِكُلِّ خَيْرٍ مَذْخُورٌ
و شر عاقبت هاى كار از من كفايت فرما زيرا تويى خدا كه بر نعمت ها و عطاهاى عظيمت همه شكرگزار و از براى هر نيكويى لطف تو ذخيره خلق است.(مفاتیح الجنان)
7. دعای سجده بعد از نماز شب اول رجب
و روايت كرده است على بن حديد كه حضرت موسى بن جعفر عليهما السلام بعد از فراغ از نماز شب در حال سجده مى گفت
لَكَ الْمَحْمَدَةُ إِنْ أَطَعْتُكَ وَ لَكَ الْحُجَّةُ إِنْ عَصَيْتُكَ لاَ صُنْعَ لِي وَ لاَ لِغَيْرِي فِي إِحْسَانٍ إِلاَّ بِكَ
اى خدا تو را حمد مى كنم اگر تو را اطاعت كنم و تو راست حجت اگر معصيت تو كنم نه من و نه غير من كارى بر نيكى حال خود نتوانيم كرد مگر تو بخواهى
يَا كَائِنُ (كَائِناً) قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ يَا مُكَوِّنَ كُلِّ شَيْءٍ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
اى موجود قبل از هر چيز و اى موجود كننده هر چيز تو بر هر چيز قادرى
اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَدِيلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ مِنْ شَرِّ الْمَرْجِعِ فِي الْقُبُورِ
اى خدا من از عدول از دين تو هنگام مرگ به تو پناه مى برم و از شر بازگشتن در قبر
وَ مِنَ النَّدَامَةِ يَوْمَ الْآزِفَةِ
و از پشيمانى روز رستاخيز
فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
پس از تو درخواست مى كنم كه درود فرستى بر محمد (ص) و آل محمد (ع)
وَ أَنْ تَجْعَلَ عَيْشِي عِيشَةً نَقِيَّةً وَ مِيتَتِي مِيتَةً سَوِيَّةً وَ مُنْقَلَبِي مُنْقَلَباً كَرِيماً غَيْرَ مُخْزٍ وَ لاَ فَاضِحٍ
و عيش و زندگانى مرا پاكيزه گردانى و مرگم را مرگى معتدل و جاى بازگشتم را منزل شرافت و كرامت قرار ده نه جاى خوارى و رسوايى
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَئِمَّةِ يَنَابِيعِ الْحِكْمَةِ وَ أُولِي النِّعْمَةِ وَ مَعَادِنِ الْعِصْمَةِ
خدايا درود فرست بر محمد (ص) و آلش كه پيشواى خلق و سرچشمه حكمت و ولى نعمت و معدن عصمت و طهارتند
وَ اعْصِمْنِي بِهِمْ مِنْ كُلِّ سُوءٍ وَ لاَ تَأْخُذْنِي عَلَى غِرَّةٍ وَ لاَ عَلَى غَفْلَةٍ
و مرا به توجه آنها از هر كار بد نگه دار و مرا در حال مغروريت و غفلت مگير
وَ لاَ تَجْعَلْ عَوَاقِبَ أَعْمَالِي حَسْرَةً وَ ارْضَ عَنِّي فَإِنَّ مَغْفِرَتَكَ لِلظَّالِمِينَ وَ أَنَا مِنَ الظَّالِمِينَ
و عاقبت اعمالم را حسرت و ندامت قرار مده و از من راضى شو كه مغفرت و عفوت براى ستمكاران است و من هم از ستمكارانم
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا لاَ يَضُرُّكَ وَ أَعْطِنِي مَا لاَ يَنْقُصُكَ فَإِنَّكَ الْوَسِيعُ رَحْمَتُهُ الْبَدِيعُ حِكْمَتُهُ
اى خدا گناهم را كه به تو ضررى نمى رساند ببخش و از رحمت كه هيچ كم نمى شود به من عطا فرما زيرا كه تويى كه رحمتت بى حد و پايان است و حكمتت بى مانند است
وَ أَعْطِنِي السَّعَةَ وَ الدَّعَةَ وَ الْأَمْنَ وَ الصِّحَّةَ وَ الْبُخُوعَ وَ الْقُنُوعَ وَ الشُّكْرَ
و مرا به كرمت وسعت و آسايش و ايمنى و صحت بخش و فروتنى و قناعت و شكرگزارى
وَ الْمُعَافَاةَ وَ التَّقْوَى وَ الصَّبْرَ وَ الصِّدْقَ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَوْلِيَائِكَ وَ الْيُسْرَ وَ الشُّكْرَ
و عافيت و پرهيزگارى و صبر و شكيبايى ده و راستگويى با تو و اولياء تو و گشايش و سپاسگزارى عطا كن
وَ اعْمُمْ بِذَلِكَ يَا رَبِّ أَهْلِي وَ وَلَدِي وَ إِخْوَانِي فِيكَ وَ مَنْ أَحْبَبْتُ وَ أَحَبَّنِي
و هم مرا و هم اهل بيت و فرزندان با ايمانم را و برادران دينيم و هر كه را كه دوست مى دارم و او مرا دوست مى دارد
وَ وَلَدْتُ وَ وَلَدَنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُؤْمِنِينَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ
و اولاد و آباء من از مسلمين و اهل ايمان و دعايم اجابت كن اى پروردگار عالم.(مفاتیح الجنان)