زندگینامه آیتالله آملیلاریجانی در حالیکه اکنون 55 سال از عمر شریف او میگذرد، سرشار از علم و آگاهی بوده و جالب است که علاقه شدیدی به ریاضیات داشت اما مسیر زندگی او بهسمت علوم حوزوی تغییر یافت.
آیتالله صادق آملیلاریجانی یکی از کاندیداهای مجلس خبرگان رهبری در حوزه مازندران است که به پیشنهاد علمای این منطقه، باری دیگر و برای سومین بار برای نامزدی در پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از حوزه انتخابیه مازندارن، لبیک گفت.
وی در سال 1339 هجری شمسی در نجف اشرف متولد شد، پدرش مرحوم آیتاللهالعظمی حاج میرزا هاشم آملی از فقها و مراجع نجف و قم بود، مادرش دختر مرحوم آیتالله العظمی حاج سید محسن اشرفی از بزرگان اشرفالبلاد (بهشهر) بوده است.
آملیلاریجانی بهدلیل هوش سرشار، در دوران دبیرستان به مطالعه کتابهای دانشگاهی بهویژه در رشته ریاضی میپرداخت و نسبت به ادامه تحصیل در این زمینه علاقه زیادی نشان میداد، اما پس از دریافت بورسیه و آماده شدن برای رفتن به یکی از کشورهای غربی، به یکباره مسیر زندگی او تغییر یافت و بهسمت علوم حوزوی رفته و در کنار آن نیز به مطالعه اندیشهها و مباحث فیلسوفان غربی پرداخت.
این اندیشمند فاضل، از سال 1368 تا 1378 در تدریس کتب سطح، خارج اصول و خارج فقه به تبحر رسید، بهطوری که در سال 1378 با تبویب (تقسیمکرده کتاب به فصول) جدید در ساختار علم اصول فقه و استخراج مبادی آن، بنیانگذار «فلسفه علم اصول» شده و این موضوع را بهعنوان بحثی جدید در دروس حوزه علمیه وارد و پس از آن به تدریس علم اصول با محوریت «حکم شرعی» پرداخت که این فعالیت تاکنون نیز ادامه دارد.
در سال 1371 با درگذشت پدر برزگوارش، مدیریت مدرسه علمیه حضرت ولیعصر (عج) قم که به توصیه آیتالله العظمی میرزا هاشم آملی ساخته و وقف شده بود، بهعهده ایشان قرار گرفت و صدها طلبه علوم حوزوی در آن مکان پرورش یافتند.
نوشتن دهها مقاله و کتاب فقهی، فلسفی و اصولی، انتشار رسالهٔ «واجب مشروط»، نوشتن مجموعهای بهنام «فلسفه علم اصول» در 33 جلد که جلد سی و یکم آن با نام «واجب مشروط» در حال چاپ است و چند جلد کتاب در حال تدوین از جمله ولایت فقیه و حکومت اسلامی، الاجتهاد و التقلید و فقهالعقود، از جمله تلاشهای او در علوم حوزوی است.
آملیلاریجانی مطالعات خود را بیشتر بهسمت فلسفه تحلیلی بهویژه زبان و اخلاق دنبال کرد و آثاری نیز در همین زمینهها دارد که میتوان به حسن و قبح عقلی و قاعده ملازمه، قلمرو دین، مبانی کلامی فلسفی حکومت دینی، دین و اخلاق (ترجمه از انگلیسی)، فلسفه تحلیلی (تئوریهای معناداری)، زبان دین و براهین اثبات واجب (برهان وجودی) اشاره کرد.
وی علاوه بر تدریس، تالیف و پژوهش، بهمدت 15 سال عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس قم بوده و در سطح کارشناسی ارشد و دکترا، کلام جدید و فلسفه تطبیقی تدریس داشت.
عضویت در شورای عالی امنیت ملی، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در شورای عالی فضای مجازی و ریاست هیئت امنای جامعه امام صادق (ع)، از دیگر سمتهای ایشان است.
آملی لاریجانی در حال حاضر نیز عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو هیئت امنای دانشگاه قم، رئیس هیئت امنای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور و عضو هیئت امنای دانشنامه جهان اسلام است.
طبع خدامحور و آگاه و زمانشناس او باعث شد تا از جریانات سیاسی پیرامون خود غفلت نکند، او تهاجم فرهنگی را همچون تهاجم نظامی خطرناک دانسته و در این زمینه به تبیین و روشنگری پرداخت.
آملیلاریجانی در سال 76 نماینده مردم مازندران در دوره سوم مجلس خبرگان رهبری انتخاب و در سال 80 با حکم مقام معظم رهبری بهعنوان فقیه شورای نگهبان منصوب شد، در سال 84 نیز برای بار دوم از استان مازندران وارد مجلس خبرگان رهبری شد و با رأی نمایندگان خبرگان بهمدت هفت سال در هیئت رئیسه این مجلس بهعنوان کارپرداز فرهنگی به فعالیت پرداخت و بهدلیل علاقهای که به علم و تحقیق داشت، پژوهشکده اندیشه سیاسی اسلام را راهاندازی کرد.
این اندیشمند فرزانه، در سال 88 برای یکدوره پنجساله از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی به سمت ریاست قوه قضائیه منصوب شد.
تحول در ساختار تشکیلاتی و منابع انسانی قوه قضائیه، تأسیس معاونت پیشگیری از جرم برای نخستینبار در تاریخ قوه قضائیه، استفاده از فناوری اطلاعات در ثبت پروندههای قضایی کشور بهصورت پروژه یکپارچه CMS و بازبینی قوانین حقوقی و کیفری همچنین نظارت مناسب بر محاکم و ادارات مرتبط و طرح تجمیع اطلاعات اسناد و املاک کشور در قالب برنامه متمرکز، از جمله فعالیتهایی است که با حضور آملیلاریجانی در قوه قضائیه اتفاق افتاد.
بهدلیل مدیریت برجسته، هوشمندانه، انقلابی و مخلصانه (فرازی از متن حکم رهبری درباره آملی لاریجانی)، در مردادماه 1393 از سوی مقام معظم رهبری، برای پنج سال دیگر در سمت خود ابقا شد.
با داغ شدن تنور انتخابات و فعالیتهای تبلیغی، وی نیز به مراسمات مختلفی دعوت شده و به سخنرانی پرداخت.
آملی لاریجانی در سخنان خود، نظام جمهوری اسلامی ایران را موهبت و نعمت الهی دانست که باید قدردان آن باشیم، ولایتفقیه را رکن مهم و عامل اصلی وحدت، پیشرفت و تعالی کشور عنوان کرد که همواره در شرایط سخت، ما را از گذرگاههای پیچدرپیچ بهسلامت عبور دادند
وی همچنین بقای نظام اسلامی را در گرو حمایت مردم از نظام مقدس اسلامی دانسته و بر اهمیت مشارکت مردم در صحنههای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور تاکید کرد.
توصیف ایشان از انتخابات این است که باید از آن بهعنوان فرصتی برای رسیدن به قرب الهی و پایگاه ارسال پیام ائمه اطهار (ع) استفاده کنیم.
آملیلاریجانی در تمام مباحث سخنرانی خود در هفتههای گذشته که به مازندران سفر داشت، از عزت و استقلال، خودباوری و تکیه به توانمندیهای داخلی سخن گفت که به برکت انقلاب اسلامی پدید آمده است.
وی معتقد است؛ عقل اقتضا میکند علم را هر کجا یافتیم، بگیریم و استفاده کنیم و در این زمینه داستانی را به این شرح نقل میکند: زمانی به یکی از استادان غربی که به دانشگاه قم آمده بود، گفتم بین ما و شما اختلاف اساسی وجود دارد، شما از آزادی حرف میزنید در حالی که آزاد نیستید، اما ما خیلی تبلیغ نمیکنیم ولی آزادتر از شما هستیم، گفت: چطور؟ گفتم اگر به کتابخانه من نگاه کنید مملو از آثار شماست، اما شماها چهقدر آثار علمای ما را نگاه میکنید؟