پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: بر یتیم ترحم کن، دست محبت بر سر او بکش و از غذای خود به او بخوران تا قلبت نرم و حاجتت روا گردد. معصومیت و برق نگاهی که کودکان یتیم دارند دل هر انسانی را به لرزه در می آورد. آنطور که اگر کودک یتیمی را ببینیم نا خودآگاه دستمان را بر سرش می کشیم، بی دلیل به او محبت می کنیم و مهرش بر دلمان می نشیند. او امروز جای خالی کسی را در زندگی احساس می کند که اگر بود و سایه ی بالا سر می شد، دیگر این طفل معصوم با مابقی فرشته های روی زمین تمییز داده نمی شد. او از بزرگ ترین نعمت الهی محروم است، برایش مرهمی باشید…
*اهمیت یتیم نوازی
در “شرع” به کودک نابالغی که پدر خود را از دست داده باشد “یتیم” می گویند که اگر آن کودک به سن بلوغ رسیده باشد یا اینکه پدرش با وجود در قید حیات بودن سرپرست او نباشد دیگر یتیم خطاب نمی شود. یتیم نوازی در آیات قرآنی و روایات بارها سفارش شده است و از این باب، حقوقی هم برای یتیمان در نظر گرفته شده است که در واقع این حقوق تکالیفی را بر گردن سایرین قرار می دهد. تکالیفی که قرآن کریم در قبال ایتام برایمان تبیین شده است، در عین اینکه به مراقبت های جسمی و تغذیه ای کودک توصیه می کند، ارضای تمایلات روحی و روانی او را هم مورد تاکید قرار می دهد.
*سرپناهی برای یتیمان باشیم
اولین و مهم ترین مسئله پیرامون تکالیفی که در قبال یتیمان بر گردن ماست، سرپرستی و نگهداری از آن ها است. اینکه چه کسی از کودکی نابالغ بدون ولی و سرپرست مراقبت می کند و به او پناه می دهد. پیش از آن که قرآن کریم اشاره گر اهمیت این موضوع باشد، در سیره پیامبر (ص) آموخته و خوانده ایم؛ ایشان کودک بی پناهی که پدرش در جنگ احد به شهادت رسیده بود را در منزل خود تا به هنگام رحلتشان پناه داده است.
دکتر امان الله قرائی مقدم، آسیب شناس اجتماعی معتقد است: کمک به افراد مستحق و ایتام از دیرباز در تمام کشور ها تحت عنوان “مدد کاری سازمان نیافته” رواج داشته است. جامعه ما نیز چنین کمک هایی را ضمن تصدیق سفارشات دین اسلام دارای اهمیت دانسته و به آن عمل کرده است. در گذشته که نیازهای اقتصادی آنچنان گسترده نبود، فضای مسکونی وسیع بود و چند خانوار می توانستند با یکدیگر زندگی کنند و همچنین روابط افراد نیز قوی تر بود، بستگان و نزدیکان کودکان یتیم، سرپرستی آن ها را بر عهده می گرفتند.
*نقش انقلاب صنعتی در مددکاری
سرپرستی و نگهداری از کودکان یتیم، همچنین فراهم آوردن تمام نیاز های زندگی آن ها نوعی مددکاری محسوب می شود اما شیوه این مددکاری در طول زمان دستخوش تغییراتی بوده است. به طوری که این روز ها کمتر دیده می شود کسی برای تقبل سرپرستی کودکی که از سایه پدر محروم است پیشگام شود، گویی این حرکت زیبا و پسندیده روز به روز در حال کم رنگ تر شدن است.
نغمه، 32 ساله، بر این باور است که حمایت خانواده ها از کودکان یتیمشان با گذشت زمان روند نزولی داشته است و دیگر برخی خاله ها، عمو و دایی ها در قبال فرزندان خواهر و برادرانشان، خود را مسئول نمی دانند.
قرائی مقدم در این باره می گوید: بعد از انقلاب صنعتی به دلیل ماشینی شدن زندگی و توسعه صنعت، مددکاری های سازمان یافته شکل گرفت. در واقع به دلیل مشکلات اقتصادی موجود و زندگی آپارتمان نشینی، سرپرستی از فقرا و یتیمان به دولت ها واگذار شد. نمونه آن تلاش و کوشش دولت برای ایجاد سازمان های مشخصی است که نیازمندان را مورد حمایت قرار می دهد. در کشور ما سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره) از جمله ارگان هایی هستند که این مسئولیت را به عهده می گیرند.
*مددکاری های سازمان نیافته در عصر حاضر
افرادی هستند که مشقت های زندگی آپارتمان نشینی، مشغله های کاری و همچنین شرایط اقتصادی حال حاضر، چندان تاثیری بر استحکام عقایدشان نگذاشته باشد و سرپرستی کودکان یتیم را به عهده می گیرند.
خانواده آقای بصیری از آن جمله افرادی هستند که به این سنت حسنه و نیکو عمل کرده اند. با وجود آنکه 3 نفری در یک آپارتمان 100 متری زندگی می کنند و با حقوق ماهیانه حدود یک میلیون و پانصد هزار تومان زندگی خود را می گذرانند اقدام به سرپرستی یک دختر 5 ساله کرده اند. سحرناز همان دختر بسیار زیبا و شیرین زبان خانواده آقای بصیری می باشد که مدتی است به جای آنکه صاحب خانه را دایی و زن دایی صدا کند، مامان و بابا صدا می زند.
*پسندیده ترین کار ممکن برای ایتام چیست؟
در آیات قرآنی و روایات آمده است که نگهداری و سرپرستی از ایتام، در درجه اول وظیفه خانواده و اولیای او است، سپس این حاکم شرع یا همان دولت است که موظف به حمایت و نگهداری از ایتام است. اما بهتر و شایسته تر نیست تا دولت، حمایت های خود را از افرادی که تمایل برای به سرپرستی گرفتن ایتام دارند بیشتر و جدی تر کند که کودکان معصوم و بی سرپرست بتوانند در کنار خانواده هایشان بدون دغدغه مادی و معنوی زندگی کنند؟!
گزارش از نیلوفر افتتاحی