ناگفته هایی از طرح های ملی کشاورزی آمل

هـراز نـو: شهرستان آمل با ۱۲.۱ درصد کل جمعیت مازندران از موقعیت و شرایط استراتژیکی در سطح مازندران و کشور برخوردار است. سهم بالا و به یک روایت، ۴۲ درصدی سطح زیر کشت سبزی و صیفی، ۲۳ درصدی باغ گل و گیاه، سهم ۱۸ درصدی کشت استراتژیک برنج، ۱۸ درصدی دانه های روغنی کلزا و ۱۲ درصدی باغات میوه های هسته دار مازندران، دلالت بر شرایط ممتاز آمل در قطب کشاورزی مازندران دارد.

از حیث تولیدات تخم مرغ، جوجه یک روزه و مرغ گوشتی نیز چه بسا با سهمی بالاتر، شاخص می باشد. با این وصف این سوال مطرح است که چرا آمل با شدت بیشتری با دو پدیده  منفی روند مهاجرت روستاییان به شهر و کاهش اشتغال سهم بخش کشاورزی در مقایسه با سطح استان مواجه است.

سهم پایین ۴۰ درصدی جمعیت روستایی آمل در مقایسه با رقم مشابه ۴۵ درصدی میانگین استان، همین طور سهم پایین اشتغال بخش کشاورزی در کل اشتغال آمل به میزان ۲۰ درصد و مقایسه آن با رقم ۲۴ درصدی میانگین استان، روند مطلوبی را برای توسعه روستایی آمل ترسیم نمی کند.

البته با وجود برخورداری از ۱۰ درصد اراضی بسیار حاصلخیز با سهم ۳۰ درصدی کل آب های سطحی و زیرزمینی مازندران، باید شرایط ممتازی را برای توسعه کشاورزی آمل تصور نمود اما فقدان تاسیسات، تجهیزات و زیرساخت های لازم کشاورزی مکانیزه با آبیاری نوین، سبب شده که کشاورزی سنتی کماکان با سختی کار، هزینه بالای تولید و درآمد پایین دست و پنجه نرم کند. تبدیل بی رویه اراضی کشاورزی و ساخت و سازهای مناطق روستایی بیانگر نارضایتی کشاورزان در شرایط نامطلوب اقتصاد کشاورزی می باشد.

کندی عملیات احداث ساختمان سد هراز با ظرفیت ذخیره سازی ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب با هدف تامین برق، آب شرب و آب کشاورزی حوزه آبریز هراز از سال ۱۳۷۸ کاملا مشهود است. طرح استراتژیک سد هراز با وجود ۱۷ سال مدت ساخت، پیشرفت فیزیکی عملیات آن حدود ۱۷ یا ۱۸ درصد می باشد. به نظر کارشناسان آگاه، کمبود اعتبار ساختمان سد هراز، خود موجب کاهش اعتبار دیگر طرح های ملی آمل و منطقه به ویژه احداث شبکه آبیاری و زهکشی حوزه ی آبریز هراز و استفاده از اعتبارات طرح ملی تسطیح، تجهیز و نوسازی اراضی (و چهاربانده شدن جاده هراز) در سال های اخیر شده است که بحث آن در این مقوله نمی گنجد.

مجموع سهم اعتباری دو طرح ملی و مکمل هم یعنی احداث ساختمان سد هراز و همچنین شبکه آبیاری و زهکشی حوزه آبریز هراز در طول پنج سال اخیر با حدود ۴ دهم درصد (۴ درهزار) از کل اعتبار برنامه تامین و عرضه آب کشور، بسیار ناچیز ارزیابی می شود.

دقت فرمایید سهم اعتباری طرح های احداث ساختمان سد به همراه شبکه آبیاری و زهکشی حوزه آبریز هراز در سال جاری، کمتر از پانزده (15) میلیارد تومان مصوب دارد که حدود یک درصد کل اعتبار مورد نیاز اتمام این دو طرح مکمل و استراتژیک ملی است.

در حالیکه تکمیل آنها در مجموع و با اعتبارات سالهای آتی، بیش از یکهزار و پانصد(1500) میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز دارد. بدین ترتیب بعد از بیست سال اجرا، اتمام عملیات ساختمانی سد هراز و شبکه آبیاری مربوط در سال 1397 شبیه معجزه است. در واقع، کم توجهی به تامین اعتبار و به تبع آن طولانی شدن عملیات ساختمانی سد هراز، خسارت جبران ناپذیری به اقتصاد کشاورزی و اقتصاد منطقه وارد کرده است.

یکی از این نشانه ها و خسارت متعدد، ادامه بهره برداری از ۵۰ هزار فقره چاه در حوزه آبریز هراز به جهت کم آبی و ضعف شبکه های آبیاری است؛ با این شرایط کاهش سفره زیر زمینی و استرس های جوراجور آبیاری زمان کشت شالی درسال های اخیر را چگونه باید توجیه و تفسیر نماییم که کشاورزی محور توسعه استان است و کشاورزان ولی نعمت ما. علاوه بر سختی کار کشاورزی به جهت نظام بهره برداری سنتی، بازدهی کم، پایین بودن ضریب کشت و میزان برداشت محصول در کشت های مجدد به جهت فقدان زیرساخت های کشاورزی، اقتصادی بودن آن را زیر سوال می برد.

همینطور وجود ۱۵ هزار هکتار اراضی دیم در شهرستان آمل که دو هزار هکتار آن باغ است، یا شوری بیش از 3 هزار هکتار از اراضی شالیزاری تعدادی از روستاهای محروم جنوب شرقی دابودشت با بازدهی کم را بدان اضافه کنید. از جمله دلایل خسارات عدم استفاده از مزیت های رقابتی و اقتصادی کشاورزی منطقه است.

همینطور امکان رفع مشکل تامین آب شرب سالم، به ویژه برای جمعیت ۱۸۰ هزار نفری شهر آمل از مخزن سد، فرسودگی گسترده ی شبکه های آبرسانی روستایی برای 110 هزار نفر جمعیت روستایی و فقدان آب شرب بهداشتی برای بالای ۳۰ هزار نفر جمعیت منطقه در هاله ای از ابهام قرار دارد.

با این شرایط پیش بینی می شود روند مهاجرت روستاییان آمل به شهر ادامه داشته باشد. سیر تبدیل بی رویه اراضی کشاورزی منطقه هم قابل جلوگیری نیست. سهم آمل در آبیاری مدرن استان به میزان صفر است. سهم پمپاژ و انتقال آب از رودخانه ها و نهرها در آمل بسیار ناچیز است. سهم آمل از آبیاری قطره ای استان یک و نیم درصد و  آبیاری بارانی صفر است. بهره وری از منابع آب هم بسیار پایین است.

سهم آمل از کل اراضی سند دار کشاورزی روستایی مازندران فقط ۳ درصد است… با این حال، وعده وعیدهای فراوان در تامین اعتبار طرح های ملی کشاورزی، بی نتیجه مانده و حتی اگر امروز پاسخگو نباشیم، بی شک مسئول عملکرد خود نزد خداوند متعال خواهیم بود. راه گریزی برای عذرخواهی از مردم هم وجود ندارد و آن ها با بینش سیاسی بالا، با نظارت همگانی و استفاده از قدرت سیاسی اجتماعی خود در عرصه های تصمیم گیری کشور، هوشمندانه عمل نموده و آینده را خود می سازند.

مسوولی که میگوید بودجه فلان طرح را گرفتم 

با وجود همه ی این واقعیت ها که از چشمان صاحبنظران و عامه ی مردم به دور نیست، حکایت شده است از مسئولی که در یک مصاحبه ی مشترک تلویزیونی، برگه ای در دست، بدون ملاحظات اخلاقی و دینی می گوید، بودجه ی فلان طرح را گرفتم و پس از اتمام مصاحبه، مسئول استانی از آن مسئول مذکور با جدیت می پرسد، لطفا آن برگه را به من بدهید تا ببینم که چه بودجه ای است که اینجانب بی اطلاعم و آن مسئول گرانقدر که ید طولایی در اینگونه سخنان تامل برانگیز نیز دارد با خنده ای ساده انگارانه می گوید، شما چرا !!! باور کرده اید؟ کدام بودجه؟ ای دل غافل … !!! حالا اگر آن مسئول محترم که سابقه ی سخن پراکنی، … و عصبانیت از این و آن را نیز دارد، بیاید و کتمان کند و باز هم بگوید انگی جدید و افترایی غریب است، بسم ا.. تا آن مسئول روبرویی نیز بیاید و اسناد رو کند .. اما خدا که هست …

امید است همه ما به جهت رسالت مردمی و انقلابی مسئولانه برخورد کنیم؛ از طرفی بتوانیم در نقد علمی و منصفانه عملکردها و تنویر افکار عمومی، راهگشای تصمیم عقلایی مردم در عرصه ی سیاسی اجتماعی باشیم. از طرفی دیگر مسئولان آینده ی این منطقه، کشور و نظام مقدس جمهوری اسلامی مانند عموم آنها شاخص  باشند؛ شاید اهتمام بیشتری در گفتار و رفتار صادقانه ی نسبت به ارائه گزارشات گوناگون خود در عرصه های  فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به کسانی باشند که این روزها سعی دو چندانی برای کسب آرا و جلب اعتمادشان تلاش می نمایند. تلاشی دیر هنگام!!! چه بسا فرصت کم است و گذر زمان خود بیانگر تلاش کمرنگ تک تک ما درگذشته، که آن را هم مردم نظر خواهند داد.

فرشید امینی