شطرنج بازی دو نفره ای است که روی یک صفحه با 64 خانه؛ 32 خانه سیاه و 32 خانه سفید به وسیله 32 مهره؛ 16 مهره سفید و 16 مهره سیاه انجام می شود. موفقیت در این ورزش بیش از هر چیز به توان تحلیل و فهم انتزاعی ذهن وابسته است.
صفحه شطرنج یک صفحه مربع هشت در هشت خانه یکی در میان سیاه و سفید است. ستون های عمودی روبروی شطرنج بازان با حروف الفبا از A تا H و ردیف های افقی با اعداد 1 تا 8 مشخص می شوند.
16 مهره سفید در 16 خانه دو ردیف یک و دو و 16 مهره سیاه هم در 16 خانه دو ردیف 7 و 8 قرار می گیرند. صفحه حتما باید طوری قرار گیرد که اولین خانه سمت راست هر دو شطرنج باز سیاه باشد. قیمت صفحه شطرنج بستگی به نوع کیفیت و صفحه دارد که از 20 هزار تومان تا یک میلیون تومان است.
ساعت شطرنج
همه ما بر این باوریم که یک یاز عوامل مهم و تعیین کننده در برگزاری هر چه بهتر مسابقات، استفاده از ملزومات و ابزار شطرنج است. ساعت شطرنج برای تعیین وقت میان دو بازیکن است که در تایمی محدود باید بازی خود را به پایان برساند و شخصی که تایمش زودتر تمام شود بازنده این دیدار است. قیمت ساعت شطرنج از 50 هزار تومان تا 400 هزار تومان است.
انواع مهره های شطرنج
مهره های شطرنج پیاده یا سرباز، فیل، اسب، رخ و وزیر، شاه نام دارند.
کیش و مات
در مسابقه شطرنج شخصی برنده است که بتواند شاه حریف را با خطر زدن (کیش) مواجه کند به طوری که حریف راهی برای رفع کیش نداشته باشد؛ در این صورت شما برنده بازی هستید.
پات
کوشش برای کشاندن شاه حریف به خانه های حاشیه صفحه شطرنج، گاهی نوآموزان بازی شطرنج را با خطری بزرگ روبرو می کند. این خطر پات شدن یا مساوی شدن است. در حالت پات شدن چهار شرط زیر وجود دارد:
شاه در حالت کیش نباشد؛ شاه نتواند به خانه دیگر برود؛ مهره های هم رنگ شاه نتوانند حرکت کنند؛ نوبت حرکت با بازیکنی باشد که سه شرط برای او فراهم باشد؛ در این صورت بازی مساوی یا پات می شود.
ریتینگ
قدرت هر شطرنج باز با یک امتیازی موسوم به ریتینگ مشخص می شود. این عدد بر اساس بازی های رسمی انجام شده هر بازیکن تعیین می شود و هر سه ماه یک بار توسط فیده منتشر می شود. هر یک از فدراسیون های ملی نیز ممکن است درجات خاص خود را داشته باشند که در آن کشور مورد پذیرش است.
مسابقات شطرنج به دو صورت انگلیسی و سوییسی برگزار می شود.
آموزش شطرنج به کودکان
اگر می خواهید فرزندتان مسئولیت پذیر بار بیاید و قدرت پذیرش اشتباهاتش را پیدا کند، بهتر است او را با شطرنج آشنا کنید. از آنجا که در این بازی فرد برای حرکت اشتباهی که انجام می دهد، به سرعت تنبیه می شود و باید اشتباهاتش را با راه های تازه جبران کند، شطرنج می تواند ورزشی ایده آل برای فرزند شما باشد.
این بازی به کودک شما یاد می دهد که مسئولیت اشتباهاتش را بپذیرد و بعد از تنبیه شدن، دلگیر یا ناامید نشود و با تفکر منطقی تر، بتواند اشتباه خود را جبران کند.
برای آموختن همه فوت و فن ها، عجله نکنید. از حرکات ساده شروع کنید و تا مدتی سراغ حرکات پیچیده نروید. بررسی ها می گوید بیشتر کودکان شش یا هفت ساله می توانند قوانین پایه را به کار ببندند و حتی برخی از آنها در سنین چهار یا پنج سالگی هم از عهده آن برمی آیند.
مراحل یادگیری شطرنج به روایت استاد بین المللی فیده
مهران حق شناس استاد بین المللی فیده، عضو کمیته فنی و رئیس کمیته مربیان فدراسیون شطرنج معتقد است شطرنج از نظر روحی و شخصیتی برای هر انسانی مفید است و به نوعی شطرنج را مادر ورزش ها می داند.
شطرنج یک بازی فکری است و نیاز به استراتژی و تاکتیک هایی دارد که با آموزش صحیح و مطالعات بیشتر می تواند شما را به یک شطرنج باز خوب تبدیل کند. شطرنج سن نمی شناسد. شما در هر سنی باشید می توانید بازی کنید.
اولین گام برای یادگیری باید به کلاس های شطرنج که زیر نظر فدراسیون تشکیل می شود بروید و تعیین سطح کنید. شطرنج در سه سطح آماتور، متوسطه و پیشرفته است که هر سطحی آموزش و تاکتیک های خاص خود را دارد. بهترین کتاب برای شروع شطرنج آماتور و متوسطه به اسم مایزلیس است. پیشنهاد می شود به تمامی شطرنج بازها حتما این کتاب را مطالعه کنند.
کلاس های عمومی برای آشنایی بیشتر شطرنج بسیار مفید است و حس رقابت پذیری خوبی برای شما به وجود می آورد و کلاس های خصوصی برای تخصصی شدن این رشته بسیار مفید و ارزشمند است. نکته آخر هم اینکه سعی کنید هر چه می توانید در مسابقات شرکت کنید و برد و باخت برای تان مهم نباشد. حتما بازی های خود را ثبت کرده و برای بررسی بیشتر از علت باخت خود به استاد نشان دهید تا علت باخت خود را جویا شوید. این حرکت برای پیشرفت شما بسیار تاثیرگذار است.
گفتگو با نادیا باقری قهرمان شطرنج کشور و نایب قهرمان آسیا و سوم جهان
خودتان را معرفی کنید.
– نادیا باقری طالقانی هستم. از پنج سالگی شطرنج را به صورت تفریحی از دایی ام یاد گرفتم و با ترغیب ایشان شطرنج را در سطوح حرفه ای زیر نظر استاد مهران حق شناس که معرف حضور همه علاقمندان شطرنج است آموختم. در مسابقات استانی، کشوری، آسیایی و جهانی عناوین زیادی را کسب کرده ام از جمله: مقام اول کشور، مقام دوم مسابقات آسیایی هند، مقام سوم جهانی آنتالیا و عناوین مختلف دیگر.
تعریف تان از شطرنج چیست؟
– شطرنج مثل زندگی است، مثل یک جبهه جنگ. دو طرف با هم بازی می کنند و هر کس طرحی می ریزد و هر طرحی جواب بدهد آن بازی را می برد. اگر دو لشگر هزار نفره جلوی هم قرار گیرند، یک نفر از آن لشکر جلو برود و با هزار نفر مقابله کند هیچ نتیجه ای نمی گیرد. در شطرنج هم همینطور است. در زندگی هم باید کاملا با برنامه و آینده نگری حرکت کرد و هر کاری که می خواهیم کنیم با یک طرح و ایده همراه باشد.
برای یادگیری یک فرد مبتدی چه پیشنهادی دارید؟
– برای یاد گرفتن شطرنج بهتر است از سنین پایین شروع کنیم مثلا شش الی هفت سالگی مناسب ترین زمان است. پیشنهاد من این است که اول به صورت عمومی وارد کلاس های شطرنج شوید و با فراگیری از علم شطرنج و تئوری شطرنج خود را به سطوح بالاتری رسانده و شرکت در مسابقات داخلی و کشوری و حتی بین المللی سطح خودمان را بالاتر ببریم.
کلاس های خصوصی با اساتید بین المللی باعث پیشرفت چشمگیری برای هر شطرنج باز در هر مقطعی است که مطمئنا هزینه مالی را در پیش دارد ولی ارزشش را دارد.
شطرنج ورزش بسیار پیچیده است. من بارها شده سر یک حرکت حدود 30 دقیقه فکر کردم. فقط این نیست که یک حرکت انجام بدهید و مهره را جلو ببرید. باید تبعات آن حرکات را در حرکات بعدی در نظر بگیرید. در زندگی هم همینطور است. شما باید به فکر آینده خود باشید و با برنامه ریزی دقیق بتوانید آینده بهتری را برای خود بسازید.
آموزشگاه های شطرنج
کلاس های آموزشی فدراسیون شطرنج
کلیه علاقمندان به حضور در کلاس های آموزشی شطرنج می توانند از این پس در کلاس های آموزشی که واحد آموزش هیات شطرنج استان تهران در مقاطع مختلف برگزار می کند حضور پیدا کنند. این کلاس های آموزشی به صورت ترمی (هفته ای دو جلسه) در مقاطع پایه، متوسط و پیشرفته برگزار می شود.
آدرس: خ بلوار کشاورز، خ حجاب، فدراسیون شطرنج
مدرسه شطرنج مهرگان
مدرسه شطرنج مهرگان مرکز تخصصی موزش شطرنج با همکاری برجسته ترین مربیان رسمی و بین المللی فدراسیون شطرنج با جدیدترین طرح های آموزشی برای سنین مختلف و افتخارات متعدد.
آدرس: یوسف آباد، خیابان اسدآبادی، خیابان 20، پلاک 10 همه روزه
مدرسه شطرنج تهران
مدرسه شطرنج تهران از اردیبهشت 1385 شروع به فعالیت کرد و با همکاری بهترین مربیان و بازیکنان داخلی و خارجی یکی از مراکز اصلی آموزش شطرنج به کودکان و نوجوانان شناخته می شود.
آدرس: تهران، بزرگراه رسالت، بعد از چهارراه سرسبز، جنب ساختمان عتیق، پلاک 703 همه روزه
مدرسه شطرنج برق تهران
آموزش شطرنج از مبتدی تا پیشرفته زیر نظر استاد بین الملل مهران حق شناس
آدرس: میدان شهدا، موسسه فرهنگی ورزشی برق تهران، روزهای زوج و هزینه ماهانه آن 70 هزار تومان است.
مدرسه فرهنگسرای بهمن
آموزش شطرنج در همه سطوح زیر نظر استاد مهران حق شناس در روزهای سه شنبه و پنجشنبه از ساعت 17:30 تا 20
آدرس: میدان بهمن، فرهنگسرای بهمن، هزینه پرداخت ماهانه 66 هزار تومان است.