هـراز نـو / نـدا نـاییجـی: “همیاری” مفهومی است که برای بررسی آن باید درک درستی از فضای حاکم برجامعه داشته باشیم. باتوجه به مقوله نسبیت، نمی توان یک جامعه صددرصد سنتی یا مدرن را یافت در واقع شاخصه های سنت و مدرن در هر اجتماع با شدت و ضعف در کنار یکدیگر قرار دارند.
حرکت جوامع کنونی به سمت مدرن شدن است و این جوامع برای انسجام و یکپارچگی خود نیازمند به عناصر جدیدی هستند. یکی از این عناصر انسجام بخش، مفهوم سرمایه اجتماعی (روابط متقابل میان اعضای یک گروه) می باشد. این نوع سرمایه را می توان در جوامع سنتی با لفظ متفاوت و مفهوم مشترک یافت که همان “همیاری” و شیوه های آن می باشد.
“همیاری” به معنای هم سویی تلاش های متقابل دو یا چندنفر برای رسیدن به هدف یا اهداف معین با نیت و منظوری واحد یا متفاوت می باشد. “همیاری” در برخی گویش ها به نام های مختلفی چون کایر، کمکی،قرضی و…هم گفته می شود.
علل پیدایش “همیاری” را می توان وجود فرهنگ نوع دوستی، گرایش های مذهبی، فقر اقتصادی، منافع مشترک، فقدان امنیت و…برشمرد.
“همیاری” انواع مختلفی دارد و شامل سه نوع “همیاریبرون سویه” ، “میان سویه” و “درون سویه” می باشد که به اختصار به توضیح هر یک پرداخته می شود.
1) “همیار یبرون سویه” دربرگیرنده مراسمات عروسی، عزا، مناسبت های خاص مذهبی و… می باشد. معمولا در این نوع از “همیاری” یاری دهنده تمام تلاش خود را می کند تا مراسم به شکل باشکوهی برگزار شود و هدف از این نوع همیاری پذیرایی جانانه و مفصل است. در “همیاری برون سویه” یاری کردن بدون هیچ چشم داشت و انتظاری صورت میگیرد و اغلب انگیزه فرد یاری دهنده کسب منزلت اجتماعی می باشد.
2) “همیاری میان سویه” یاری رساندن از نوع مبادله است و برخلاف “همیاری برون سویه” انتظار کمک متقابل از هردوطرف (یاری دهنده و یاری گیرنده) وجود دارد. در واقع نوعی همکاری پایاپای و بی واسطه است مانند مراسم نشاکاری که در شهرهای مختلف استان مازندران برگزار می شود.
3) “همیاری درون سویه” که در آن محدوده و نوع وظایف افراد مشخص ، نظم و انسجام در گروه حاکم و در یک جملهمحیط و فضای کار، گروهی است.
بهترین نمونه برای “همیاری درون سویه” زندگی دانشجویی می باشد. پذیرش در دانشگاه و سکونت در خوابگاه فرد را با فصل جدیدی از همیاری آشنا می کند. دراین نوع همیاری انگیزه و اهداف شخصی در حاشیه قرار می گیرد و بیشتر به شکل گروهی اقدام به “همیاری” می نمایند.
سرمایه اجتماعی درکنار دیگر سرمایه ها مانند سرمایه مالی(پول) ، سرمایه فرهنگی(تعداد مراکز آموزشی و…) ، سرمایه طبیعی(هوای پاک،آب و..) بسیار مهم تلقی می شود. حال به این مساله می پردازیم که در یک زندگی دانشجویی جایگاه سرمایه اجتماعی کجاست؟ دانشجو در طول دوران تحصیلی برای کسب این سرمایه چه تلاشی می کند؟ نهاد های آموزشی برای نهادینه کردن سرمایه اجتماعی چه میزان سرمایه گذاری کرده اند؟آیا دانشجویان برای انجام کارگروهی اشتیاق و تمایل دارند؟
روز دانشجو بهانه ای شد تا به یکی از دانشگاه های آمل سری بزنم و نظر دانشجویان را در این باره جویا شوم. اکثر دانشجویان از نحوه کارگروهی در دانشگاه رضایت نداشتند و عملکرد آن را ضعیف می دانستند.
یکی از دانشجویان اظهار داشت: از چالش های اساسی در انجام کارگروهی، فقدان هدف مشترک در بین دانشجویان است. وی ادامه داد: متاسفانه تعداد دانشجویانی که به طور جدی مباحث درسی را دنبال کنند بسیار کم است و همین مساله کارگروهی را دشوار می کند.
از عوامل دیگر کم رقبتی به کار گروهی که دیگر دانشجویان عنوان کردند می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
1. پیروی از برخی ضد ارزش ها: متاسفانه برخی کوتاهی درانجام وظایف را برای خود ارزش تلقی می کنند و همین مساله روند کار را کند و آزاردهنده می کند.
2. انتظارات نامعقول: یکی از دیدگاه های نادرست حاکم بر کارگروهی، محول کردن کلیه وظایف به عضو فعال گروه است که این نگرش با اهداف کار جمعی مغایرت دارد
3. بی اعتمادی و سوظن: گاهی سومدیریت در گروه سبب می شود تا روابط دوستانه ای در میان اعضا ایجاد نشود و اعضا به جای اعتماد نسبت به یکدیگر سوظن پیدا کنند و این امر گاهی منجر به ازهم گسیختگی گروه می شود.
4. توهم نابرابری: برای انجام فعالیت های گروهی تقسیم کار صورت می گیرد و هرکس براساس توانایی خود عهده دار مسئولیتی می شود.برخی این تقسیم کار را عادلانه نمی دادند و به نوعی خود را زیان دیده می دادند و عامل کدورت و اختلاف در گروه می شوند.
عواملی دیگری هم در ضعف کار گروهی دخیل است که در این جا به همین موارد بسنده شده است.هر یک از عوامل فوق نشان می دهد که فرد جامعه پذیری ناقصی داشته و خودش هم رقبتی به اصلاح وضع موجودش نداشته است. در واقع سرمایه اجتماعی را فرد باید در دوران زندگی و در فرایند اجتماعی شدن بیاموزد تا بستر مناسب برای پیشرفتشدر آینده حاصل شود.کم توجهی به این حوزه سبب کشمکش ، ناکامی و عدم موفقیت در کار و…خواهد شد و این حوزه نیازمند توجه ویژه ای می باشد.