هـراز نـو: زیارت اربعین از مؤسسات جابر بن عبدالله انصاری است که آن بزرگوار این علم اسلام تأسیس نموده و نیز شیعیان به او اقتدار کرده لاسیّما امامیه که اهتمام تمام در این کار دارند چون جابر از اکابر صحابه بود و بانی این امر عظیم گشته ائمه با صلوات الله علیهم از برای این عمل فضایل بسیار و ثواب بیشمار قرار داده اند قال اسیّد فی کتاب الاقبال از حضرت امام حسن عسگری صلوات الله علیه نقل می نماید که آنحضرت فرموده علائم المؤمن خمس یعنی علامت مؤمن به این پنج شناخته می شود اول نماز پنجاه و یک رکعت دوم زیارت اربعین سوم انگشتر در انگشت راست کردن چهارم تفسیر الجبین صورت به خاک مالیدن پنجم بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در نماز مرحوم سید بعد از ذکر این حدیث خود به خود اعتراض می کند می فرماید: چگونه روز بیستم صفر روز اربعین می شود و حال آنکه روز شهادت امام حساب می کنی روز بیستم صفر روز چهل و یکم می شود و حال آنکه روز شهادت امام حساب می کنی روز بیستم صفر چهل و یکم می شود از این اعتراض دو جواب می دهد یکی آنکه می شود ماه محرم آنان ناقص بوده دوّم بودن ماه بیستم فلهذا روز بیستم صفر روز اربعین می شود و حاصل جواب دوّم آنکه چون امام حسین (ع) را در عصر روز عاشورا شهید کرده لهذا آن روز حساب نمی شود و بیستم روز اربعین می گردد فامّا والد، جد صاحب ریاض الأخران میفرماید در بعضی از رسائل شیخنا البهائی علیه الرحمه مذکور گشته بر اینکه معلوم نشد که ماه محرم سنه شهادت ناقص بوده به دلیل آنکه حساب صد شماره کردیم که نیافتیم و در کتب معتبره هم ندیدم اینکه چون امام در آخر روز شهید شده آن روز غیر محسوب است این قانون از قواعد منجمین و اطبّا می باشد که بعد از ظهر را داخل در آنروز نمی شمارند داخلی به مجاورات عرفیه ندارد که به خلاف این معمول می دارد و داخل روز می شمارند فالتحقیق فی الجواب آنکه بعضی از روایات وارده در زیارت لفظ اربعین وارد شده و بعضی به لفظ عشرین صفر ظاهر می گردد و یکی می نماید زیرا غالباً با هم اتفاق می افتد قدیتفارقان مبهم گذاشتن این معنی برای آنستکه امر را بر اغلب قرار بدهند و آن تمام دانستن ماه محرم است و حساب نکردن روز عاشورا و فهم عرفی نیز با این تغییر مساعدت می کند و علیه الکفایه و در این روز که روز اربعین است جمعی دیگر بر آنند که روزیست که اهلبیت از شام مراجعت کرده اند و جمعی دیگر بر آنند که در این روز کربلا آمده و جابر را ملاقات کرده اند و بعضی برآنند که در همچو روزی اهلبیت وارد مدینه شده اند علامه مجلسی در یکی از مولفات جیاد خود که مسمّی یزاد المعاد است می فرماید آنچه در روز اربعین باید بعمل آورد زیارت اربعین است و سبب فضیلت زیارت اربعین در این روز بواسطه این است که در مثل چنین روزی امام زین العابدین با سایر اهلبیت خیر الانام از شام به کربلا وارد شدند و سرهای شهداء را به بدنها ملحق نموده و بدین جهت زیارت امروز فضیلت بسیار دارد و بعد می فرماید اینکه حضرت روز اربعین به کربلا رسیده باشد بعید است در غایت بعد بجهات کثیره که ذکر او به طول می انجامد و باز می فرماید از این بعیدتر آنکه بعضی ذکر کرده اند که در روز اربعین اهلبیت وارد مدینه شده اند و این نیز بعید اقص البعهد و باز می فرماید بعضی گفته اند شاید امام چهارم با اعجاز و کرامت از شام به کربلا آمده و سرهای شهداء را با بدان مطهره ملحق کرده باشد باز مجلسی علیه الرحمه می فرماید ممکن حضرت با اعجاز آمده باشد لیکن در این باب برواتی که رسیده باشد بر نخوردم بلکه بعضی از روایات منافی با این قول دیدم الی اخر ما قال رحمه الله علیه سبب و جهت منافات و استبعاد همان است که در مجالس متعدده، ضیه نقل کرده ایم مطالعه فرمائید و تحقیق شده که جابر در بیستم صفر روز اربعین به زیارت آمده و به کوفه رفته باز هم بر گشته به کربلا و زیارت کرده و مکرر آمده در این اوقات که غیر روز اربعین آن سال یا اربعین سنۀ دیگر حضرت زین العابدین جابر را در کربلا ملاقات کرده اند حق همین است هذا وجه وجیهه غیر به عهد توافق مع الدّهن الشدید و الله علیم شهید.
سید مصطفی سیار ، هـراز نـو