مشکلات زیست محیطی استان مازندران و ضرورت حفاظت از محیط زیست

مقدمه

از زمان­های دور، همواره رابطه انسان با طبیعت و محیط زیست اطرافش محل بحث و جدل بوده است. آیا انسان برای این خلق شده است که بر طبیعت غلبه کند، یا اینکه انسان توان غلبه بر طبیعت را ندارد. این رابطه حتی مورد بحث انسان شناسان، کارشناسان محیط زیست، فیلسوفان، جامعه شناسان و کارشناسان دینی و مذهبی قرار گرفته است. در مورد رابطه انسان و طبیعت از منظر الهی و اسلام، استاد شهید مطهری تعابیر جالبی دارند: در اسلام رابطه انسان با طبیعت رابطه كشاورز است با مزرعه، رابطه بازرگان است با بازار تجارت، رابطه عابد است با معبد. برای كشاورز، مزرعه هدف نیست ولی وسیله هست؛ یعنی محل زندگی و كانون زندگی كشاورز، شهر است اما از این مزرعه است كه وسایل خوشی و سعادتش را به دست می آورد. یك كشاورز باید به مزرعه برود و زمین را شخم بزند، بذر بپاشد و زمین را آباد كند. بعد كه محصول رویید، اگر علف هرزه ای پیدا شد وجین كند و بعد درو و سپس خرمن كند. كلام پیامبر است: اَلدُّنْیا مَزْرَعَةُ الْاخِرَةِ؛ دنیا كشتزار عالم آخرت است. بله، اگر كشاورز، مزرعه را با خانه و مقرّ خود اشتباه كند، خطا كرده است. مزرعه را به عنوان مزرعه بودن، نباید با چیز دیگری اشتباه كند. بازار برای یك بازرگان جای كار است كه سرمایه و عمل و تلاشی را برای سود و درآمد بیشتری به كار اندازد و برآنچه دارد بیفزاید (مجموعه آثار شهید مطهری. ج23، ص 221).

حفاظت از محیط زیست

افزایش بی­رویه جمعیت کشورها و توزیع و پراکندگی نامتناسب و ناموزون این جمعیت در سطح کره زمین، جنگل‌زدایی، مصرف بی رویه آبهای سطحی و زیرسطحی، مصرف سوخت های فسیلی (Fossil Fuel)، انتشار گازهای گلخانه ای (Greenhouse Gases) و پدیده گرم شدن زمین (Global Warming) و آب شدن یخ های قطب های شمال و جنوب، زباله های انسانی و صنعتی به خصوص زباله های هسته ای موجب برهم زدن نظم و چرخه طبیعی محیط زیست جهان، می‌شوند. این مخاطرات موجب تهدید زندگی انسانی در سطح کره زمین شده و خسارات مالی و جانی فراوانی از جمله سیل، زلزله، سونامی، پدیده گرد و غبار و آلودگی هوا و… را به بار آورده است. به همین دلیل، به منظور کاهش این مخاطرات، بشر نیازمند حفاظت از محیط زیست خود می­باشد که این مسئله به صورت جدی در دهه­های اخیر از طرف سازمان­های بین­المللی و دولتی و NGO ها (سازمان­های مردم نهاد) مورد پیگیری قرار گرفته است.

حفاظت از محیط زیست (Environment)، عبارتست از مجموعه تلاش هایی که به منظور حفاظت از سلامتی و پشتیبانی از طبیعت و انسان‌ها، در سطوح فردی، سازمانی یا دولتی انجام می گیرد. حفاظت از محیط زیست (Environmental protection) احتیاج به توجه به فعالیت‌های مختلف انسانی دارد. تولید زباله، آلودگی هوا (Air Pollution) و از بین رفتن تنوع زیستی بعضی از مهمترین موارد مرتبط با حفاظت از محیط زیست می باشد. حفاظت از محیط زیست متاثر از سه آیتم مهم مرتبط با هم است که به صورت حلقه های یک زنجیر به هم وابسته هستند: قوانین و مقررات زیست محیطی، اخلاق و آموزش. هر کدام از این سه فاکتور، هم در سطح تصمیمات بین‌المللی و هم در سطح ارزش‌های رفتاری و فردی بر محیط زیست تاثیر‌گذارند.

بشر امروز نیازمند توجه به این نکته مهم می باشد که حفاظت از محیط زیست در واقع حفاظت از زندگی و حیات و بقای خودش می باشد چون بشر، بیشترین نیازهای خود را از محیط اطرافش بدست می آورد. انسان ديروز، انسان امروز و حتي انسان فردا به طبيعت نياز دارند و بايد از آن محافظت كنند و این وظیفه عقلانی و منطقی، انسانی و الهی آحاد جامعه انسانی که به دهکده جهانی (Global Village) مشهور شده است می باشد تا از طبیعت و محیط زیست اطراف خود محافظت نماید تا بتواند حیات و بقای خود و دیگر انسانها و دیگر موجودات را تضمین نماید.

بررسی مشکلات زیست محیطی استان مازندران

وضعيت مناسب اقليمى، موقعيت خاص جغرافيايى، منابع غنى، آب‏هاى زيرزمينى، فراوانى نزولات آسمانى و رطوبت كافى استان مازندران سبب گرديده كه سطح وسیعی از استان از جنگل‏ها و مراتع سرسبز برخوردار شود و محيط مناسبى براى سكونت گردد.

اما سكونت عده زيادى در شهرهاى استان مازندران سبب گرديده كه مناطق شهرى از لحاظ زيستى با مشكلاتى مواجه شوند. در استان مازندران، روزانه به طور متوسط 3000 تن زباله توليد مى‏شود. دفع غيربهداشتى زباله و دفن و سوزاندن آنها، انباشت وسیع زباله­ها در حاشیه رودخانه­ها و جنگل ها و حتی سرازیرشدن شیرابه های زباله ها به پای درختان جنگلی، رها شدن فاضلاب های خانگی و صنعتی به درون دریا و رودخانه های استان، عدم وجود شبكه فاضلاب شهرى، تخريب مراتع و جنگلها از مشكلات اساسی زيستى شهرهاى استان مى‏باشد.

فعاليتهايى چون بوته­كنى، احداث راه، تغییر کاربری و تبديل زمين کشاورزی به ویلا، چراى بى‏رويه دام ها در مراتع، شكار غيرمجاز، بهره‏بردارى از معادن، برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه ها، حفر بی رویه و متعدد چاه ها و برداشت بی رویه و بیش از حد از آبهای سطحی و زیرزمینی، ورود پسماندهای شهری و صنعتی و شیرابه ها به رودخانه ها و آلودگی رودخانه ها و دریا موجب تخريب بخش وسيعى از زيست‏گاه‏ها و محدوديت آنها شده است. همچنین وجود پالایشگاه، نیروگاه‌ها، فاضلاب‌های مختلف و صنایع بزرگ نفتی در حوزه دریای‌خزر (در ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان) که وارد دریای خزر می‌شود نیز از دیگر مخاطرات جدی زیست محیطی استان مازندران به شما می­رود.

از آنجا که مشکلات، مخاطرات و آلودگی­های زیست محیطی بر زندگی ما انسانها به خصوص در چرخه مواد غذایی ما و در نتیجه در سلامت و بهداشت انسان ها، تاثیرگذار است بنابراین، وظیفه و مسئولیت تک تک شهروندان جامعه و استان مازندران است که به رعایت مسائل زیست محیطی و جلوگیری از آلوده نمودن آن اهتمام ویژه به خرج دهند.