علم اصول، علم پایه برای بسیاری از علوم حوزوی و دانشگاهی است که هنوز ابعاد و گسترده آن ناشناخته باقی مانده است.
به گزارش مرکز خبر مجتمع آموزش عالی فقه، «حجتالاسلام سید علی حسینی»، در نشست علمی «قلمرو کاربرد قواعد اصولی» که به همت انجمن علمی اصول فقه حوزه علمیه قم و معاونت پژوهش و گروه فقه و اصول مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی مجتمع آموزش عالی فقه(حجتیه)، در مسجد این مجتمع برگزار گردید، با اشاره به کارایی متنوع علم اصول در علوم دیگر، اظهار نمود: کلام، تفسیر، حدیث، اخلاق و فلسفه آن، تاریخ، درایه و رجال، فلسفه تحلیلی، کشاورزی، دامداری، دامپزشکی، تغذیه و محیط زیست از جمله علومی هستند که میتوان ردپای علم اصول در روشها و مبانی آن علوم را مشاهده کرد.
وی، با اشاره به چگونگی شکلگیری سفرههای طبیعی زیرزمینی آب، تأکید کرد: علمای یونان میگفتند که چون آبهای اعماق زمین دارای بخار است و خلأ در آن وجود دارد، به سمت بالا میآید و در لایههای بالایی زمین که خنکتر است، آن بخار تبدیل به آب میشود و تبدیل به سفرههای زیرزمینی میگردد.
این استاد حوزه با بیان این که در علم اصول، قاعدهای در حجیت ظهور داریم. به این معنا که هر ظاهری حجت است، مگر آن که قرینهای بر خلاف آن داشته باشیم، عنوان نمود: آیههای شریفه “الم تران الله انزل من السماء ماء فسلکه ینابیع فی الارض”(آیه 21 زمر) با استفاده از ظاهر لفظ “سلوک”، دلالت دارد که نزول آب از آسمان آرام و تدریجی است که به زمین میرود و در اعماق زمین جمع میشود و سفرههای زیرزمینی را تشکیل میدهد.
وی آیه “انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوه و يؤتون الزكوه و هم راكعون” در شأن امیرالمؤمین(ع) را مورد توجه قرار داد و اضافه کرد: تنها با قواعد اصول است که میتوان این آیه و بسیاری از آیههای را منتسب به امام علی(ع) دانست، چرا که عموم آیه، مورد آیه را شامل میشود، هرچند که باعث تخصیص آیه در مورد خاص نمیگردد.
این محقق حوزه قلب علم مدیریت را تصمیمگیری دانست و اضافه نمود: علم اصول است که معین مینماید مدیران در هنگام تصمیمگیری میتوانند به هر قطع شخصی اکتفا کنند یا این که قطع آنها به قید مشورت و کارشناسی عینیت پیدا میکند. به عبارت دیگر، مدیر به چه قطعی میتواند تصمیم خود را عملیاتی سازد.
حجتالاسلام حسینی اذعان نمود: علم اصول، بسیار گستردهتر از گذشته شده است و کارآیی بسیاری در ابعاد زندگی ما پیدا کرده است. اما باید توجه داشته باشیم که با توجه به نیازهای کنونی سیاست، فرهنگ، اقتصاد، حقوق و محیطزیست، گستره کنونی اصول و فقه اکتفا نکنیم و پاسخگوی نیازهای موجود در این عرصهها باشیم.
در ادامه، «حجت الاسلام علی اکبر سیفی»، با اشاره به نگاه مرحوم مظفر به اصول، اظهار کرد: به عقیده این عالم اصولی، علم اصول فقه، نه تنها در منطق فهم قرآن و حدیث، بلکه در تفسیر قرآن کریم نیز لازم و ضروری است.
وی، با اشاره به آیه “ولا تحسبن اللذین قتلو فی سببیل الله امواتا، بل احیاء”، افزود: در قاعده مشتق همه قبول دارند که اتصاف مشقت در حال نسبت به مبدأ اشتقال حقیقت است، ولی بحث دارند که در آینده و ماانقضی عنه نیز حقیقت است یا مجاز؛ در این آیه شریفه، اگر طبق نظر اکثر اصولیین مانند حضرت آیتالله جوادی آملی، حقیقت در ماانقضی عنه ندانیم، و به مقتضای اصل به کار رفتن الفاظ در معنای حقیقی خود حکم کنیم، نتیجه آن میشود که “حیات” در آیه شریفه را به زندگی برزخی و حال اموات بدانیم.
این استاد حوزه اذعان نمود: بسیاری از قواعد اصولی دیگر نیز تأثیر مستقیمی در تفسیر قرآن کریم دارند که جای پژوهش جامع پژوهشگران اصولی در این عرصه را باقی گذاشته است.