از زمانی که بشر توانست وارد دنیای زیر آب شود، سلاح ها و تجهیزات زیرآبی، اهمیت ویژه ای در حمله و دفاع پیدا کرد تا جایی که از غواص به عنوان ساده ترین نیروی تهاجمی تا انواع زیردریایی ها، نقش ویژه ای در استراتژی کشورها دارند.

با ورود موشک های کروز و بالستیک به دنیای تسلیحات و اوج گرفتن رقابتهای تسلیحاتی بین آمریکا و شوروی سابق، دو طرف به این فکر افتادند که امکان شلیک این موشک ها را از زیر آب هم فراهم کنند، لذا آنها را روی زیردریایی نصب کرده و تا به امروز نیز موشک های کروز و بالستیک زیردریایی پرتاب، نقش بسیار مهی در افزایش توان بازدارندگی و همچنین تهاجمی کشورهای گوناگون چه به صورت اتمی و چه به صورت متعارف ایفا می کنند.

بر اساس اتفاق مهمی که در آخرین روز از رزمایش پیامبر اعظم 9 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رخ داد، ایران نیز به جمع کشورهای دارنده یک فناوری پیشرفته دفاعی پیوسته است و “شلیک موشک از زیر دریا” به خانواده بزرگ سامانه های دفاعی کشورمان افزوده شده است. البته فرمانده نیروی دریایی سپاه با هوشمندی و دقت بالا، از ارائه هرگونه اطلاعاتی درباره این موشک خودداری و صحبت بیشتر درباره جزئیات آن را به سالهای آینده موکول کرده است.

در این مطلب با توجه به تصاویر منتشر شده، به بررسی گمانه زنی ها و اطلاعات اندک موجود درباره این توان جدید نیروهای مسلح ایران خواهیم پرداخت. اما قبل از پرداختن به احتمالات و گمانه زنی ها درباره این تصاویر و نحوه شلیک موشک فوق، ابتدا به مزایای داشتن توانایی پرتاب موشک از زیر آب می پردازیم.

اولین و مهمترین نکته در بحث قابلیت پرتاب موشک از زیر آب – چه موشک های کروز و چه بالستیک ،- بحث قابلیت غافلگیر کردن دشمن است. نیروهای فرامنطقه ای و دشمنان ایران، از این پس با وسعت بسیار گسترده تری از مناطقی که بایستی آن را تحت مراقبت داشته باشند رو به رو بوده و این توانایی دست طرح ریزان داخلی را برای انجام عملیات تهاجمی و تدافعی بسیار بازتر می کند.

با دستاورد جدید سپاه، امکان شلیک موشک از هر نقطه زیر آب به سمت اهداف وجود دارد؛ اهدافی که هم اکنون با رسیدن موشک های کروز ایرانی به برد 300 کیلومتر، می تواند منافع ایران در دفاع از مرزها و منافع خود را به خوبی تامین کند.

یکی دیگر از مزایای شلیک از زیر آب، افزایش شدید بقاء پذیری توان موشکی است چراکه در زیر آب احتمال کشف پرتابگر بسیار کاهش یافته و سامانه شلیک کننده نیز پس از پرتاب می تواند به سرعت محل را ترک کند یا بلا استفاده شود. این افزایش بقاء پذیری رکن بسیار مهمی را در بازدارندگی دفاعی کشورهای دارنده ایفا خواهد کرد.

مسئله بعد در حوزه سرریز تکنولوژی های مربوط به این پرتاب است. با رسیدن به تکنولوژی پرتاب موشک های کروز از زیر سطح، بخش زیادی از راه برای پرتاب موشک های بالستیک نیز برداشته می شود. مراحل زیادی از پرتاب این دو نوع موشک از زیر آب یکسان بوده و تنها در بحث موشک بالستیک به دلیل اندازه و وزن بیشتر پرتاب به قدرت و فضای بیشتری نیاز است.

اما این موشک از چه سامانه هایی قابلیت شلیک دارد؟

برای پرتاب نسل اول موشک های کروز و بالستیک نیاز به این بود که زیردریایی های حامل موشک به سطح آب آمده و زمان نسبتا زیادی را برای آماده کردن و پرتاب موشک صرف کنند. با افزایش قدرت کشف و شناسایی دو طرف در طول جنگ سرد، این گونه پرتاب ها موثر نبود. برای نمونه موشکی مثل Regulus ساخت آمریکا تنها هزار کیلومتر برد داشت و برای رسیدن به اهداف عمقی در خاک شوروی سابق باید بیش از حد به سواحل این کشور نزدیک می شد و پروسه پرتاب موشک نیز حدود 15 دقیقه به طول می انجامید و در این 15 دقیقه زیردریایی می بایست بر روی سطح آب باقی می ماند.

موشک بالستیک زیردریایی پرتاب SS-N-4 ساخت شوروی سابق نیز از همین قاعده پیروی می کرد و برای پرتاب می بایست زمان زیادی صرف می شد. دو طرف به این نتیجه رسیدند که برای حفظ پرتابگرهای خود باید به زیر آب رفته و از آنجا به شلیک اقدام کنند.

پایه فناوری این پرتاب ها از زمان جنگ سرد تا به امروز یکسان باقی مانده و برای شلیک انواع موشک های کروز و بالستیک به کار می رود. امریکایی ها با شلیک موشک بالستیک پولاریس 1 از زیر آب ، برای اولین بار توانستند به این مهم دست پیدا کنند. اما این حرکت چگونه انجام شد ؟

موشک های بالستیک در پرتابگرهای عمودی در داخل زیردریایی نصب شده اند. در زمان پرتاب موشک، زیردریایی به عمق مشخصی در زیر آب حرکت کرده و ثابت می شود. با باز شدن درب محفظه پرتاب موشک پمپ های بسیار نیرومند تولید کننده هوا به کار افتاده و موشک مورد نظر را در لایه ای از هوا پوشانده و به سمت بالا پرتاب می کنند، قدرت این پمپ های هوا به گونه ای تنظیم شده است تا موشک را به طور کامل از آب خارج کرده و در این مرحله موتور موشک فعال شده و آن را به سمت بالا می برد.

در بحث شلیک موشک های کروز که از فناوری پرتاب عمودی نیز استفاده می کنند، دقیقا پروسه ای به همین شکل رخ داده و موشک در لایه ای از هوا پیچیده به خارج از سطح آب پرتاب شده و سپس سیستم پیشران آن فعال می شود.

اما حالت دیگری از پرتاب موشک های کروز نیز از پرتاب گرهای اژدر به صورت افقی می باشد.انواع موشک های کروز چه در نقش ضد کشتی و چه در نقش حمله به اهداف زمینی را می توان از این طریق پرتاب کرد. در این روش ، موشک مورد نظر در یک پوشش مخصوص قرار گرفته و در لوله مخصوص پرتاب قرار می گیرد و به درست به مانند یک اژدر از زیردریایی خارج می شود. پوشش مورد نظر که موشک در درون آن قرار گرفته دارای یک سیستم پیشران مخصوص است که موشک را بالا آورده و پس از فاصله گرفتن از سطح آب به صورت اتوماتیک از موشک جدا شده و سیستم پیشران موشک کروز فعالیت را آغاز می کند.

فناوری پرتاب موشک های بالستیک از زیر آب در اختیار کشورهای : آمریکا ، روسیه ، چین ، انگلستان ، فرانسه و هند می باشد. در بخش موشک های کروز نیز به غیر از این کشورها، کره جنوبی نیز از جمله دارنده فناوری پرتاب زیرآبی بوده و صحبتهایی مبنی بر قابلیت پرتاب موشک کروزی پاکستانی بابور از زیردریایی های این کشور نیز به گوش می رسد. موشک های ضد کشتی مثل هارپون آمریکایی، اگزوست فرانسوی، یاخونت روسی، YJ-82 چینی از جمله سلاح هایی هستند که قابلیت پرتاب از زیردریایی را دارند.

البته کشورهای دیگری نیز در دنیا هستند که زیردریایی های خود را به توانایی پرتاب موشک های کروز از زیردریایی مجهز کرده اند، اما این فناوری ها به صورت وارداتی بوده و در این کشورها بومی سازی نشده است.

تا به امروز نیروی دریایی سپاه به صورت رسمی وارد شدن زیرسطحی به خدمت این نیرو را اعلام نکرده است، اما چندی پیش  فرمانده ندسا در پاسخ به سوال مشرق درباره توان زیر سطحی این نیرو تاکید کرده بود که «” زیرسطحی هایی که قرار است در نیروی دریایی سپاه به کار گرفته شود به نسبت زیردریایی های معمول، از قاعده متفاوتی برخودار است .»

این جمله به این معناست که سپاه مسلما در حال طراحی و ساخت زیردریایی بوده که ممکن است آنچه که پخش شد شلیک یک موشک کروز از زیردریایی ساخته شده برای نیروی دریایی سپاه باشد.

بدون تایید این موضوع که موشک مذکور از چه سامانه ای شلیک شده، اکنون این کلوپ محدود از کشورهای جهان با این توانایی نظامی، عضو جدیدی را در خود می بیند و آن هم جمهوری اسلامی ایران است.

اما نگاهی به تصاویر منتشر شده از پرتاب موشک توسط سپاه داشته باشیم. آنچه که از حالت اوج گیری و حرکت این موشک به نظر می آید نشان دهنده این مسئله می باشد که ما با یک موشک کروز سر و کار داریم. اما یک سوال بزرگ : این موشک از کجا پرتاب شد ؟

سامانه ای که معادلات خلیج فارس را تغییر می دهد

اما گمانه زنی ممکن دیگر، بحثی مبنی بر وجود شبکه ای از پرتاب گرهای زیر سطحی در منطقه خلیج فارس یا دریای عمان است. آنچه که در تصویر شاهد آن بودیم خروج موشکی از زیر آب بود که به صورت زاویه دار و نه عمودی از آب خارج شده و اوج گرفت.

فراموش نکنیم که منطقه اصلی عملیاتی تعریف شده برای نیروی دریایی سپاه در جنوب کشور، خلیج فارس تعیین شده و این منطقه از جمله پهنه های آبی کم عمق در دنیا می باشد. پرتاب گرهای زاویه دار موشک در دنیا نیز پیش از این وچود داشته اند که می توان از آن میان به لانچرهای موشکی نصب شده بر روی زیردریایی های اتمی کلاس اسکار اشاره کرد.

مشت موشکی سپاه این بار از زیر آب بیرون می آید+عکس و فیلم
پرتاب گر موشکی در زیردریایی کلاس اسکار

از نظر فنی و عملیاتی امکان دارد که سپاه مجموعه ای از لانچرهای زیر آبی موشک کروز را در نقاط مختلف در خلیج فارس نصب کرده و در صورت نیاز از آنها استفاده کند. وجود پستی و بلندی های فراوان در منطقه خلیج فارس به همراه ساحل طولانی ایران در این منطقه می تواند بستر مناسبی را برای این کار فراهم کند. هر فروند از این پرتابگرها را می توان در عمق های کم نصب کرده و به صورت کنترل از راه دور به شکل تکی و یا شبکه ای کنترل و فعال کرد.

مشت موشکی سپاه این بار از زیر آب بیرون می آید+عکس و فیلم
موشک پرتاب شده توسط سپاه

البته این گمانه زنی را شاید بتوان نادر دانست و باید گفت که تا به امروز هیچ کشوری در دنیا از این روش برای پرتاب موشک از زیر آب بهره نبرده است ، اما از طرف دیگر تجریه تاریخی ثابت می کند که سپاه ید طولانی در روش های متفاوت رزمی و نظامی داشته است که توان بزرگترین ارتش دنیا در عرصه دریایی را با شکست ها و چالش های گوناگون مواجه کرده است.

اگرچه نمی توان انتظار داشت در آینده ای کوتاه، اطلاعات بیشتری از این دستاورد ارزشمند دفاعی کشور توسط مسئولین امر منتشر شود اما نگاهی به گذشته نشان می دهد که سپاه، همواره دستاوردهای زیادی را برای خوشحالی دوستان و ترس دشمنانش در آستین داشته است.

منبع: مشرق نيوز