طبع و مزاج از جمله عوامل تأثیرگذار در شخصیت کودک است و ویژگی‌های خلق و خویی را باعث می‌شود که از همان روزهای اول تولد قابل تشخیص و شناسایی هستند و والدین می‌توانند به سرعت با این ویژگی‌ها آشنا شده و خصوصیات فرزند خود را بشناسند.
بدون شک توجه به این خصوصیات نقش موثری در چگونگی برقراری ارتباط میان والدین و کودک کرده و می تواند در تربیت آینده او تاثیرگذار باشد.
ابراهیم فراهانی کارشناس ارشد علوم تربیتی و مشاوره در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه مرکزی، در این باره گفت: تمامی کودکان در زمان تولد بر اساس محتوای ژنتیکی‌شان و اثرات دوران حاملگی مادر دارای یک سری ویژگی‌های خلق و خویی هستند که می‌توان اکثر آنها را در یکی از سه گروه محتاط، سخت و آسان قرار داد، این خصوصیات از همان روز و ماه اول تولد قابل شناسایی هستند.
کودکان محتاط / دیرجوش
وی افزود: کودکان محتاط و دیرجوش با تغییرات راحت نبوده و دیر به آنها عادت می‌کنند، آنها با دیگران دیر جوش می‌خورند و در نتیجه کمرو و خجالتی به نظر می‌رسند.
وی تصریح کرد: اکثر موارد این گروه از کودکان نیازمند یک مکان آرام و ساکت هستند و با سروصدا بیقرار و ناراحت می‌شوند، به اسباب‌بازی‌های جدید توجه چندانی نمی‌کنند و در محیط‌های جدید کمی مضطرب و ناآرام بوده و در مواجهه با افراد جدید در ابتدا ساکت و کم حرف هستند.
فراهانی افزود: آنها همچنین در خوردن حساس هستند(فقط به برخی از غذاها علاقه نشان می‌دهند)، در آموزش دستشویی کمی مقاومت دارند و معمولاً کنترل ادرار و مدفوع خود را دیر بدست می‌آورند، در مجامع و زمین بازی کودکان تمایلی به دور شدن از والدین خود ندارند و لباس‌های قدیمی و راحت را به لباس نو ترجیح می‌دهند.
این روانشناس در اشاره به رفتارهای دیگر که مختص این گروه از کودکان است، گفت: آنها خواب‌های ترسناک زیاد می‌بینند، پوست حساسی دارند و بیشتر دچار بیماری حساسیتی مثل آسم می‌شوند، در کنار افراد آشنا راحت هستند، نسبت به انتقاد حساسیت نسبتاً زیادی دارند، در برابر تغییر در روال و آداب معمول مقاومت نشان می‌دهند، در بازی هم سن و سالان بیشتر نظاره‌گر و تماشاچی هستند تا بازیگر باشند و با اینکه تمایل به بودن و بازی با سایر بچه‌ها نشان می‌دهند، خود را از شرکت در بازی باز می‌دارند.
کودکان سخت/ پر انرژی و شلوغ
رئیس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش آموزان استان مرکزی در ادامه اظهار کرد: دومین گروه از ویژگی‌های خلق و خویی، مربوط به کودکان سخت یا پرانرژی و شلوغ است.
وی در رابطه با ویژگی‌های خلقی کودکان سخت اظهار کرد: آنها بسیار فعال، حساس، برانگیخته و تا حدی بیقرار و ناشکیبا هستند. این گروه معمولاً نه تنها کمرو نیستند، بلکه حالتی مداخله‌گر و شلوغ کن دارند.
کودکان آسان/خونگرم
فراهانی در ادامه گروه سوم را کودکان آسان و خونگرم عنوان کرد و گفت: آنها بچه‌هایی آرام و آسان‌گیر بوده(درخوردن، خوابیدن و…) و با دیگران و شرایط و محیط جدید راحت کنار آمده و خو می‌گیرند و در کل رفتاری دوستانه و مهربانانه‌تر نسبت به دو گروه قبل دارند.
وی در پایان با اشاره به این نکته که خلق و خوی کودکان در دوران خردسالی تعیین کننده وضعیت و خصیصه‌های آنها در دوره‌های بعد زندگی‌شان نیست، تأکید کرد: عوامل محیطی از جمله خانواده، همسن و سالان و… در شکل‌گیری نهایی شخصیت و ویژگی‌های افراد بسیار مهم هستند.