ابوالفتح فخرمحمدیان*کارشناسی ارشد علوم سیاسی
همانطور که مشهو ومبرز است در چندماه گذشته،یعنی پس از بدست گرفتن سکان اجرایی کشور توسطِ دولت یازدهم،همواره تأکید شایان توجه ای بر مسائل منطقه ای ،در جهت صلح وبرقراری امنیت ودرجهت بهبود وتسهیل روابط با همسایگان وکشورهای منطقه شده است. بارها رئیس دولت یازدهم بر مهم بودن وتأثیر گذار بودن روابط با همسایگان وکشورهای منطقه صحه گذاشته وقویاً تأکید نموده اند.اما این روابط منطقه ای که در اولویت دولت قرار دارندبرچندین اصلی بنیادین استوار است که همواره مهم ترین آن احترام متقابل وحفظ حقوق وحرمت کشور جمهوری اسلامی ایران بوده واکثر مذاکرات ومناصباتی که دراین باب مطرح است از سوی دولت براین اصل مهم پافشاری شده است.
آنچه که از لفظ تئوری دومینو مستفاد می شود،به نوعی به حرکت دموکراسی خواهی وگسترش دموکراسی است که البته در اصول روابط بین الملل وعلوم سیاسی معنای دقیق وعلمی دارد،اما ما اینجا قصد داریم از واژه دومینو به عنوان عمل های پی درپی ومتقابل که بایکدیگر ارتباط منسجم وسیستماتیک دارند بحث کنیم واز این رو روابط جمهوری اسلامی ایران ویا به نوعی دیپلماسی دولت یازدهم را در جهت حفظ ثبات منطقه ای وهمکاری های منطقه ای با همسایگان وکشورهای منطقه بررسی نمائیم.
از جمله اولین کشورهای حاشیه خلیج فارس یعنی عمان در رأس هیأتی بلند پایه که پادشاه عمان،سلطان قابوس آن را مدیریت میکرد به تهران آمد تا اولین کشور حاشیه خلیج فارس باشد که پس از روی کارآمدن دولت یازدهم،با جمهوری اسلامی ایران مذاکرات دوجانبه وهمکاری های بیشتر را آغاز می نماید.و این همکاری ها در فصل مشترکی بنام تلاش برای حفظ وافزایش امنیت منطقه ای خواهد بود که می تواند مورد همکاری متقابل قرار گیرد.ابتدای دولت یازدهم،رییس جمهور روحانی با توان دیپلماسی که دارا بود توانست با مذاکرات تلفنی با بعضی از کشورهای منطقه،از جنگی جدید در خاورمیانه که قرار بود در سوریه اتفاق بیفتد جلوگیری نماید واین خود امری مثبت در حفظ ثبات منطقه ای بود. پس از مدت کوتاهی که اختلاف نظرهایی میان جمهوری اسلامی ایران وکشور ترکیه در باب مسائل منطقه ای وجود داشت،نخست وزیر ترکیه برای مذاکرات دوجانبه پس از مدتی به تهران آمد وبا رییس دولت یازدهم حول محورهاومسائل منطقه ای ومناسبات دوکشور مذاکره نمود.توسعه روابط تهران و آنکارا در باب چنین تحولات دیپلماتیکی به معنای حل تمامی مسائل فی مابین و مشخصاً حل شدن وپایان یافتن همه اختلاف نظرها حول مسائل منطقه ای نیست،بلکه خود یک راه جدید ومنطقی جدید، در محورِ کاهش اختلاف نظرها وتسریع وافزایش منافع متقابل و همکاری های منطقه ای در جهت صلح وحفظ ثبات منطقه است.اما روابط با کشورهای حاشیه خلیج فارس وبخصوص با عربستان سعودی به گونه ای بوده که شاهد نوعی اختلاف نظرها در باب مسائل منطقه ای هستیم که البته با کشورهای عمان و عراق که حیدر العبادی نخست وزیر این کشور به تهران آمد ،روابط خوب وسازنده ای درجهت همکاری های دوجانبه داریم.
اما روابط دیپلماتیک باکشور عربستان سعودی از جمله مسائلی بوده است که در چندین ماه ابتدایی دولت یازدهم از سوی کنشگرانِ منطقه ای وجهانی با دقت نگریسته می شود ودر داخل اندیشمندان وصاحب نظران حوزه روابط بین الملل وسیات خارجی امور بین دو کشور را رصد می نمایند.از جمله اختلاف نظرهایی که بین تهران وریاض وجود داشته است وباعث عدم مذاکره وهیاتی بلند پایه شده است،حول مسائل منطقه ای است که عمدتا راه حل ها متفاوت می باشد،اما امیر کویت که ریاست دوره ای شورای همکاری خلیج فارس رابرعهده گرفته است پس از سالها به تهران آمد تا شاید دومینوی روابط منطقه ای را درتهران تکمیل نماید وبعد از دیدار ومذاکره با رییس دولت،در جهت مذاکرات دوجانبه وهمکاری های منطقه ای وتجاری به مسئله روابط تهران با ریاض بپردازد ودر این باب نقشی تسهیل کننده ومؤثر ایفا نماید.از جهاتی سفر شیخ صباح الاحمدالصباح به تهران حائز اهمیت است او پس از سلطان قابوس دومین رهبر کشورهای جنوب خلیج فارس است که پس از روی کار آمدن دولت یازدهم به تهران آمد. این امر خود واضح مبرهن است که دیپلماسی وحرکتهای دیپلماتیکی که جمهوری اسلامی ایران و دولت یازدهم برای عادی سازی وگسترش روابط میان کشورهای حاشیه خلیج فارس ومنطقه شروع نموده بود، در این جهت در راستای موفق شدن است و در این باب باید خاطر نشان کرد که اهداف اسرائیل و برخی کشورهای دیگر درجهت دور کردن کشورهای حاشیه خلیج فارس از ایران به بهانه مسئله هسته ای به دنبال سیاست ها و دیپلماسی دولت یازدهم در تهران، ناکام مانده است وتهران گام جدیدی در مناسبات منطقه ای درجهت حفظ ثبات وامنیت منطقه ای آغاز نموده است.ودر سازمان ملل دیدار دکتر روحانی با رییس جمهور فرانسه ونخست وزیر انگلیس درجهت تقویت دیپلماسی ونقش تعیین کننده ایران در منطقه می توان قلمداد نمود،بطوریکه امروزه جهت حل مسائل کشورهای سوریه،لبنان،عراق وبعضی از کشورهای دیگر،ایران نقش محوری در مناسبتهای دیپلماتیک در دنیای بین الملل ایفا می نماید.که در ادامه این سیاست صحیح باید دیپلماسی منطقه ای را بیشتر از پیش جدی گرفت وبدنبال آن افزایش همکاری های تجاری واقتصادی با اروپا وآمریکای لاتین می تواند راه جدیدی را در مناسبات سیاسی واقتصادی باز نماید.