در حالی که دولت پیشنهاد نرخ ۷۲ دلاری نفت را در لایحه بودجه ۹۴ ارائه داد، این روزها نرخ نفت اوپک به کمتر از ۵۶ دلار رسیده که شاید برای اقتصاد نفتی ما تهدید محسوب شود، اما می‌توان با مدیریت منطقی، رشد درآمدزایی غیرنفتی را محقق کرده و این تهدید را به فرصت تبدیل کرد؛ یکی از این ظرفیت‌ها درآمد عبور هواپیماهای خارجی از فضای کشور است.
موقعیت جغرافیایی کشور ایران در منطقه بسیار مناسب است و باید از این موهبت خدادادی در راستای توسعه اقتصادی حداکثر بهره‌برداری را داشت؛ در شرایطی که با کارشکنی‌های کشور عربستان در اوپک، قیمت نفت بسیار کاهش یافته است، برای ما که سال‌ها بر اقتصاد نفتی تکیه داشته‌ایم، فرصت مناسبی است، تا این تهدید را به فرصت تبدیل کرده و با کاهش تکیه بر درآمدهای نفتی، به فکر توسعه استفاده از ظرفیت‌های داخلی و ارزآوری بدون تکیه بر نفت باشیم همان روشی که مقام معظم رهبری بارها در منویات خویش بر آن تأکید داشته و در همین راستا اقتصاد مقاومتی را مطرح فرمودند.
قطعاً با این ظرفیت‌های مناسب کشور ایران، با توجه به تکیه بر توان داخلی و بدون چشم‌داشت به درآمدهای نفتی، می‌توان صنعتی‌شدن و توسعه‌یافتگی را در مدت زمان کوتاهی پیمود و اقتصاد داخل قدرتمند کرد و یکی از این موقعیت‌های مطلوب درآمدزایی غیرنفتی، توسعه و بسط خطوط هوایی برای عبور ایرلاینهای دنیا از فضای امن ایران و جذب خطوط هوایی دنیا است.
باز کردن هر چه بیشتر فضای کشور برای عبور ایرلاینهای دنیا، کمترین هزینه را برای کشور ما دارد و ضمن درآمدزایی مطلوب و ارزآوری مناسب، امنیت فضای کشور را به جهانیان هر چه بیشتر اثبات می‌کند.
باز شدن فضای کشور برای ایرلاینهای دنیا درآمدهای ارزی کشور را افزایش می‌دهد، زیرا ایرلاین‌ها برای عبور هواپیماهای خود باید مبلغی به ایران پرداخت کنند؛ درآمد ارزی حاصل از این محل، مستقیماً به خزانه کشور واریز می‌شود.
* مزیت‌های عبور هواپیماها از فضای کشور
جذب پروازهای عبوری، برای کشور در بلندمدت سه مزیت دارد که شامل کاهش تکیه بر درآمدهای نفتی، درآمد مناسب ارزی و افزایش استقبال شرکت‌های هواپیمایی خارجی از فضای کشور در ارتقای امنیت، است؛ در این راستا ساماندهی هر چه بیشتر راه‌های هوایی و تأسیس مسیرهای مستقیم و موازی باید در دستور کار قرار گیرد.
البته هم‌اکنون در حوزه‌های مختلف در حال رایزنی هستیم، تا بتوانیم از این موقعیت خدادادی و وضعیت جغرافیایی مطلوب کشور بهترین استفاده را داشته باشیم، تا پروازهای عبوری بیشتری را جذب کنیم و این مطلوب است؛ بخشی از این رایزنی‌ها شامل «ساماندهی راه‌های هوایی» و «ایجاد مسیرهای مستقیم موازی» است.
پروازهای عبوری از فضای کشور بستری برای کسب درآمدهای ارزی است، این مورد قبل از هر چیز به نفع کشور در حوزه درآمد ارزی است ضمن آنکه شرکت فرودگاه‌های کشور می‌تواند از این منابع در راستای بهسازی فرودگاه‌ها که هزینه کلانی را می‌طلبد، اقدام کند.
باید طی فعالیت‌های تخصصی فضا را طوری فراهم کرد تا به افزایش پروازهای عبوری از آسمان کشور و ارزآوری بیشتر بیانجامد، زیرا افزایش پروازهای عبوری از آسمان یک کشور به اعتبار آن کشور می‌افزاید.
ورود پروازهای شرکت‌های بزرگ هواپیمایی دنیا به آسمان ایران و عبور از طریق جمهوری اسلامی ایران، خود به خود نشان‌دهنده امنیت در فضای کشور است، ضمن آنکه ارتقاء امنیت برای کشور را به دنبال خواهد داشت.
البته ورود پروازها به فضای کشور نیازمند آماده‌سازی زیرساخت‌های فرودگاهی از نظر تجهیزات راداری، تجهیزات ارتباطی و تجهیزات ناوبری است، همواره باید این تجهیزات را به روز و مدرن کنیم که به روز کردن آنها هزینه‌های سنگینی دارد، بنابراین چنین منابعی نظیر پروازهای عبوری از آسمان کشور، موجب افزایش درآمد شرکت فرودگاه‌های کشور برای انجام چنین مواردی خواهد شد.
از دیگر مزایای عبور از فضای ایران، کاهش میزان مصرف سوخت برای شرکت‌های هواپیمایی خارجی است و همین امر موجب استقبال روزافزون ایرلاینهای دنیا از فضای ایران شده است.
در مقایسه با عبور از جنوب خلیج فارس ایرلاینهای خارجی ترجیح می‌دهند، از فضای کشور ایران استفاده کنند، زیرا شرکت هواپیمایی به عنوان یک بنگاه اقتصادی، در گام اول «توجیه مالی مطلوب» را دنبال می کنند و مصرف سوخت به عنوان اصلی‌ترین هزینه یک پرواز است، در این راستا عبور از فضای ایران، برای ایرلاینهای خارجی هم صرفه اقتصادی خواهد داشت.
* وجود ۱۰۳ راه هوایی در کشور به طول ۶۱هزار و ۷۷۶ کیلومتر
در حال حاضر میزان راه‌های هوایی کشور شامل ۶۶ راه هوایی سنتی به طول ۳۷ هزار و ۷۱۰ کیلومتر و ۳۷ راه هوایی ماهواره‌ای به طول ۲۴ هزار و ۶۶ کیلومتر و جمعاً ۱۰۳ راه هوایی به طول ۶۱ هزار و ۷۷۶ کیلومتر است.
تا چند ماه قبل ۹۲ راه هوایی به میزان ۵۷ هزار کیلومتر در فضای کشور وجود داشت که با توجه به استقبال ایرلاینهای خارجی از فضای کشور، میزان راه‌های هوایی افزایش یافته است.
به عنوان مثال در تشریح آمار یک روز عبور هواپیماها از فضای کشور، در ۲۴ ساعت ۱۵۸۳ فروند هواپیما در فضای کشور سرویس دریافت کردند که ۹۷۲ فروند آن مربوط به ۷۰ کشور خارجی بود که برای تسهیل در حمل بین‌المللی از فضای ایران استفاده می‌کنند.
در این عرصه حتی بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی آمریکایی که با وجود تحریم حمل و نقل هوایی ایران، از فضای کشور ما استفاده می‌کنند، در طول یک ماه، هواپیماهای هفت شرکت هواپیمایی آمریکایی از فضای کشور ما عبور می‌کنند.
* حضور ارگان‌های دست اندرکار نظامی و هوایی در کمیته دائمی فضای کشور
به هر حال در فضای ایران ظرفیت افزایش پروازهای عبوری به خوبی فراهم شده است، با توجه به امکانات مرکز کنترل و ظرفیت فضای کشور، وجود نیروهای متخصص کنترل پرواز، امنیت فضای ایران و عضویت جمهوری اسلامی ایران در ایکائو، آمادگی در ایران برای پذیرش پروازهای عبوری افزون بر ترافیک موجود در راه‌های هوایی کشور وجود دارد، اما این ظرفیت باید گسترش یابد.
پوشش راداری کشور هم در حال حاضر قادر است، بهترین خدمات را به پروازهای داخلی، خارجی و عبوری ارائه دهد؛ در مرکز کنترل فضای کشور تمام پروازها کنترل می‌شود، در حال حاضر ۱۶ رادار فضای کشور را پوشش می‌دهند، در مرکز کنترل فضای کشور هفت سکیوتر داریم، بیش از یک‌هزار و ۸۰۰ پرواز در حوزه‌های پروازهای عبوری، داخلی و بین‌المللی در شبانه‌‌‌روز کنترل می‌کنیم.
کمیته دائمی فضای کشور، ساماندهی راه‌ها و تأسیس راه‌های جدید را پیگیری می‌کند که ارگان‌های مختلف دست اندرکار نظامی و هوایی در آن حضور دارند و این مورد از نظر مسائل امنیتی نیز کنترل می‌شود.
به هر حال قطعاً وجود چنین ظرفیت‌هایی نظیر عبور هواپیماهای خارجی از فضای کشور و درآمدزایی مناسب ارزی از این محل، از مصادیق اقتصاد مقاومتی و کاهش تکیه بر درآمدهای نفتی است.
حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، با ابلاغ سیاست‌های کلی «اقتصاد مقاومتی» بر اساس بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی فرموده‌اند: «پیروی از الگوی علمی و بومی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی، عامل شکست و عقب نشینی دشمن در جنگ تحمیلی اقتصادی علیه ملت ایران خواهد شد، همچنین اقتصاد مقاومتی خواهد توانست در بحران‌های رو به افزایش جهانی، الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد و زمینه و فرصت مناسب را برای نقش آفرینی مردم و فعالان اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی فراهم کند».
قطعاً چنین ظرفیت درآمدزایی علاوه بر مزیت‌های بی‌شمار برای ایران، برای کشور‌های خارجی نیز مطلوبیت دارد و در شرایطی که میزان مصرف سوخت هواپیماها در عبور از فضای ایران نسبت به جنوب خلیج فارس، بسیار کمتر است، بنابراین چنین درآمدزایی در آینده هم مشمول نوساناتی نظیر کاهش بیشتر نرخ نفت، اعمال تحریم‌ها و کارشکنی‌های دشمن نخواهد شد چون ایرلاینهای خارجی به عنوان یک بنگاه اقتصادی در گام اول توجیه مالی مطلوب را دنبال می کنند و کاهش مصرف سوخت به عنوان اصلی‌ترین هزینه یک ایرلاین برای آنها صرفه اقتصادی خواهد داشت و قطعاً با رشد هر چه بیشتر عبور هواپیماها از فضای کشور، درآمدهای غیرنفتی افزایش می‌یابد و نوسانات نرخ نفت، کمتر بر اقتصاد و زندگی مردم تأثیرگذار خواهد بود.
قطعاً کشور ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی خود و قرار گرفتن بر سر چهار راه ترانزیتی دنیا، چنین ظرفیت‌های درآمدزایی مناسب ارزی در بسیاری از حوزه‌ها دارد که لازم است دولت در راستای کاهش تکیه بر درآمدهای نفتی هر چه بیشتر به این ظرفیت‌ها توجه کند.