این ویروس پس از ورود به بدن وارد سلولهای گلبول سفید خون می‌شود و دستگاه ایمنی را دچار آسیب می‌کند. زمانی که دستگاه ایمنی آسیب می‌بیند بدن در مقابل ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و سرطان ضعیف می‌شود و با کوچکترین تهاجم دچار بیماری‌های مختلفی می‌شود.

شیوع ایدز در کشور ما از سال‌های 65-64 آغاز شد؛ اولین‌بار کودکی که مبتلا به بیماری هموفیلی بود و در واقع از خون‌های وارداتی آلوده برایش استفاده شده بود، به بیماری HIV مبتلا شد. بعد از آن توجه مسئولان نسبت به این بیماری بیشتر شده و تقریباً از همان سال‌ها سیاست کنترل خون سالم در کشور پیاده شد؛ به‌طوری‌که در به گفته مسئولان دستگاه‌های متولی سال‌های سال است که هیچ مورد انتقال HIV از طریق خون یا فرآورده‌های خونی در کشورمان گزارش نشده است.

موج اول اپیدمی HIV که ناشی از انتقال خون بود در کشورمان با شروع دهه 80 اما در همان سال‌ها مسئولان متوجه یک موج اپیدمی جدید HIV در یکی از زندان‌های کشور که عمدتاً مبتلایان مصرف‌کنندگان تزریقی بودند، شدند.

با این واقعه آغاز موج دوم HIV در کشورمان در اواسط دهه 70 ثبت شد و همان موقع مسئولان و در واقع سیاست‌گذارانِ همه سازمان‌ها و نهادها از جمله وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با موادمخدر، سازمان بهزیستی سازمان زندان‌ها، وزارت کشور، قوه قضائیه با یکدیگر همسو شدند و اقدامات تأمینی را انجام دادند و برنامه جامعی را در زمینه کاهش آسیب، هم در جامعه و هم در زندان‌ها پیاده کردند که بیشتر شامل ارائه بسته‌های کاهش آسیب و ارائه درمان‌های نگهدارنده با متادون بود.

در اوخر دهه 80 آمارهای موجود نشان از کم شدن سرعت شیوع HIV در بین مصرف‌کنندگان موادمخدر و زندانیان می‌داد و این برنامه کاهش آسیب، به عنوان یک الگو و تجربه موفق از طرف سازمان جهانی بهداشت به دیگر کشورها معرفی شد.

شیوع بالای ایدز در بین معتادان تزریقی تا حدی کنترل شد اما از طریق روابط جنسی به بیرون این گروه راه یافت. دلیلش هم این بود افرادی که مصرف‌کننده موادمخدر بودند بیشتر در معرض آسیب‌های اجتماعی دیگر قرار می‌گرفتند و به رفتارهای پر خطر جنسی دست می‌زدند و از طرف دیگر ناخواسته همسرانشان را نیز مبتلا می‌کردند.

رفته رفته مواد اعتیاد آور صنعتی و قرصهای روانگردان هم به بازار آمدند تا جایی که گفته می شود الگوی مصرف مواد به سمت این مواد جدید در حال تغییر است موادی که متأسفانه به بهانه‌های مختلف جای خود را در میان زنان نیز باز کردند.

موج سوم انتقال ویروس ایدز در واقع انتقال این بیماری از طریق روابط جنسی است که هشدار گسترش آن از سالهای پیش شروع شده است.

همزمان گسترش مصرف مواد روانگردان نیز خودنمایی می کرد. سودجویان موادمخدر با باورهای غلطی که رواج دادند، از جمله اینکه مصرف این مواد اعتیادآور نیست .

در واقع موج چهارم ایدز تلفیقی از دو موج دوم و سوم (اعتیاد و روابط جنسی) است که در این زمینه سازمان‌ها و دستگاه‌ها تلاش دارند تا با انجام طرح‌های پیشگیری، از ورود موج چهارم ایدز در کشور جلوگیری شود.

مجید رضازاده، رئیس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور در خصوص راه‌های اصلی انتقال ایدز اظهار داشت: رابطه جنسی بدون وسایل پیشگیری کننده-استفاده از اجسام تیز و برنده مثل سوزن، تیغ و سوزن خالکوبی آلوده- تزریق مواد به صورت مشترک یا با سرنگ آلوده- انتقال از مادر به کودک از جمله راه‌های انتقال است.

وی تصریح کرد: ویروس همچنین با بعضی مایعات و بافت‌های بدن نیز منتقل می‌شود که از آن جمله می‌توان خون و محتویات آلوده به خون-ترشحات جنسی مردانه و زنانه-بافت و اعضای بدن- مایع مغزی- نخاعی اشاره کرد.

رضازاده به فعالیت باشگاه مثبت کشور که توسط سازمان بهزیستی کشور راه‌اندازی شده است اشاره کرد و گفت: در این باشگاه‌ها خدمت‌های مختلفی به فرد مبتلا به HIV و خانواده وی داده می‌شود.

رئیس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور تأکید کرد: حمایت‌هایی که باشگاه‌های مثبت از مبتلایان به HIV می‌شود در دو بخش از جمله حمایت‌های آموزشی و حمایت‌های روانی است ضمن اینکه در این مراکز کمک‌های معیشتی و تغذیه‌ای به مبتلایان به HIV داده می‌شود.

وی افزود: سازمان بهزیستی کشور تمهیداتی را برای افراد مبتلا به HIV در نظر گرفته است که با باشگاه‌های مثبت و مراکز ارائه خدمات به مبتلایان به HIV یارانه می‌دهند و مبلغ این یارانه برای هر نفر 80 تا 150 هزار تومان است.

رئیس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور تأکید کرد: در حال حاضر تعداد مبتلایان به HIV طبق آمار رسمی 27 هزار نفر در کشور است که از این رقم بیش از 90 درصد مرد هستند.

وی با اشاره به اینکه، اگر موج سوم HIV را جدی نگیریم شاهد بروز موج چهارم خواهیم بود، گفت: در این بخش باید اقدامات پیشگیرانه در بخش اعتیاد داشته باشیم که البته در این زمینه باید مسئولان و مردم همکاری کنند.

وی گفت: بر اساس آمار انتقال HIV از طریق روابط جنسی در سال‌های اخیر گسترش پیدا کرده است به طوری که در سالهای گذشته میزان مبتلایان به HIV در این بخش 8 درصد بوده که در حال حاضر به 40 درصد رسیده است.

رئیس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور بیان داشت: بهزیستی برنامه‌های مختلفی را برای کنترل HIV در نقاط مختلف کشور دارد چرا که بهزیستی یک سازمان تخصصی و حمایتی در این بخش محسوب می‌شود.

در حالی مسئولان بهزیستی تأکید بر اجرای طرح‌های پیشگیری و کاهش آسیب دارند که هشدار داده‌اند که موج چهارم ایدز در راه است و در همین زمینه باید تمهیدات لازم صورت گیرد.

در ذیل به برخی اطلاعات در خصوص آشنایی با بیماری ایدز اشاره می‌شود ضمن اینکه اطلاعات قرار است به صورت سی‌دی و بروشور در آینده از سوی بهزیستی در اختیار خانواده‌ها قرار گیرد.

HIV از چه راه‌هایی انتقال نمی‌یابد:

HIV تماس معمولی اجتماعی و خانوادگی منتقل نمی‌شود. روبوسی، دست دادن، صحبت کردن، با هم غذا خوردن، هم اتاق بودن، استفاده از توالت، حمام و استخر مشترک باعث انتقال HIV نمی‌شود. دستگیره در، ظرف غذا‌خوری، قاشق و.. نمی‌تواند اچ‌ای‌وی را منتقل کند.ایدز از راه نیش حشرات نیز انتقال نمی‌یابد.

تماس جنسی:

ویروس در مایعات و ترشحات جنسی مردانه و زنانه وجود دارد. در صورتی که رابطه جنسی بدون وسایل پیشگیری باشد، ویروس می‌تواند توسط مایع جنسی از فرد مبتلا به فرد سالم سرایت کند. زنان بر اثر انتقال جنسی با احتمال بیشتری نسبت به مردان مبتلا می‌شوند.

مصرف مواد:

مصرف مواد مخدر یا محرک مانند کراک، شیشه، الکل، اکستازی و … حتی به صورت غیر تزریقی به دلیل کاهش قدرت تصمیم‌گیری می‌تواند باعث افزایش روابط پرخطر جنسی و انتقال HIV شود.

انتقال در تزریق مواد:

تزریق مواد با سوزن مشترک باعث انتقال HIV  می‌شود. تزریق مشترک بین تعداد بیشتری از افراد بیشتر باعث انتقال می‌شود.

راه‌های پیشگیری:

*برای پیشگیری از انتقال HIV به همسر خود وفادار باشید.

*مواد را به صورت مشترک استفاده نکنید.

*اگر مواد را به صورت تزریقی مصرف می‌کنید، برای اینکه به ویروس مبتلا نشوید باید از سرنگ یکبار مصرف استریل استفاده کنید.

آزمایش داوطلبانه ایدز(VCT ):

تنها راه مطمئن تشخیص ابتلا به ویروس ایدز یا HIV، انجام آزمایش خون است. بنابراین آزمایش HIV ، هم در پیشگیری و هم در برنامه درمانی، جنبه محوری دارد. سه شرط اساسی انجام آزمایش اچ‌ای‌وی عبارت است از:

*رضایت آگاهانه فرد آزمایش دهنده

*رازداری در تمام مراحل

*مشاوره قبل و بعد از آزمایش

هر کس شرایط زیر را داشته باشد برای HIV  آزمایش شود:

*معتادان تزریقی و همسرانشان

*همسران افراد مبتلا به HIV

*مبتلایان به بیماری‌های مقاربتی

* افراد با رفتار جنسی غیر ایمن

* افراد با سابقه زندان

*سابقه خالکوبی در شرایط غیر‌استریل

* ارتباط جنسی با فردی دارای شرایط فوق

درمان:

امروزه HIV درمان بسیار موثری دارد که اگر چه به ریشه کنی آن منجر نمی‌شود ولی آن را به یک بیماری مزمن قابل کنترل تبدیل می‌کند.

اگر ابتلا به  HIV زود تشخیص داده شود، دارو درمانی شروع علایم و پیشرفت را عقب می‌اندازد، علاوه بر دارو، تغذیه خوب، کاهش استرس، ترک تزریق مصرف مواد، پرهیز از روابط جنسی متعدد و پرخطر نیز به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند.

درمان مادران مبتلا به HIV احتمال انتقال ویروس به نوزادانشان را کاهش می‌دهد. درمان مبتلایان به HIV احتمال انتقال ویروس به شرکای جنسی‌شان را کاهش می‌دهد.