امروز پنجمین یا ششمین روزی متوالیِ آلوده‌ای بود که پایتخت به‌خودش دید. برای امسال این اولین تجربه از آلودگی متوالی هواست و البته آخرین تجربه هم نخواهد بود. شاخص آلودگی هوا امروز بنابر آنچه روی سایت شرکت کنترل هوا آمده از ناسالم برای گروه‌های حساس گذشته و به ناسالم برای همه رسیده.
ما سال‌هاست با این مسئله درگیریم. سال پیش تهرانی‌ها 109 روز را در هوای ناسالم تنفس کردند. سال 93 نیز تعداد روزهای ناسالم 113 روز بود.
هرچند به گفته مسئولان محیط زیست در دولت یازدهم آلودگی هوا با کنترل بنزین و آزمایش‌های متعدد روی آن کاهش یافته اما به طور کلی آمارها خبر از گسترش آلودگی هوا در دهه اخیر می‌دهند.
نمودار زیر رشد آلودگی هوا را تا سال 91 نشان می‌دهد.
به‌گفته رییس سازمان محیط زیست در خون همه ما امروز ماده‌ای به‌نام دیاکسیدکربن وجود دارد که 50 سالِ پیش وجود نداشته.
افزایش حضور وسایل حمل و نقل عمومی در تهران در چندسال اخیر از دلایل اصلی آلودگی این شهر است.
بنا بر آمارهای رسمی تنها از اول مهر امسال 20 درصد به ترافیک شهر تهران اضافه شده‌است و این یعنی آلاینده‌های بیش‌تری خیابان‌های شهر را فرارگفته‌اند.
معابر تهران حداکثر برای دو میلیون دستگاه خودرو ظرفیت دارند، اما در حال حاضر نزدیک به 6 میلیون دستگاه خودرو در تهران تردد می‌کنند.
نمودار زیر سهم هر یک وسایل نقلیه را در آلوده کردن هوا نشان می‌دهد. این نمودار مربوط به سال 93 است اما می‌توان وضعیت فعلی را نیز با آن مقایسه کرد.
از این گذشته کارشناسان می‌گویند بنزین آلوده، مشکلات فنی خودروها، ساخت‌وسازهای بی‌رویه در اطراف تهران همگی در سال‌های اخیر تهران را به شهری آلوده بدل کرده‌اند.
هرچند که نیره پیروزبخت رییس سازمان ملی استاندارد اخیرا گفته نمونه‌برداری از بنزین 8 کلان‌شهر نتیجه خوبی داشته و کیفیت قابل قبول بوده است. اما برخی نیز معتقدند مشکل آلودگی هوا تنها با بنزین حل نخواهد شد.
به گفته برخی مسئولان مشکل آن‌جاست که خودروهای تولید داخل بعد از یکی دو سال از تولیدشان در سطح یورویِ بنزین کار نمی‌کنند و سوختشان آلاینده ایجاد خواهد کرد.
این در حالی است که هرسال در اول مهر و یا با شروع زمستان بررسی معاینه فنی یکی از دغدغه‌های راهنمایی و رانندگی می‌شود. دغدغه‌ای که البته شکلی جدی ندارد؛ کمااینکه خیلی از خودروها با تقلب معاینه فنی دریافت می‌کنند.
از سوی دیگر دکتر کهرم کارشناس محیط زیست و مشاور معصومه ابتکار می‌گوید از همه این مشکلات هم که بگذریم، بسته بودن دور تا دورِ تهران با برج و ساختمان باعث شده تا هوا بالای این شهر راکد بماند و آلودگی دوچندان شود.
آلوده‌ترین کلان‌شهر جهان
وضعیت اسفناک آلودگی هوا در تهران رتبه بالایی در آمارهای جهانی دارد. سازمان بهداشت جهانی تهران را در بین 3 کلان‌شهر جهان، آلوده‌ترین شهر به‌لحاظ آلاینده‌ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5 میکرون اعلام کرده‌است.
کشور ما به‌تنهایی در یک‌سال 471 میلیون تُن گاز دیاکسیدکربن تولید می‌کند.
همچنین ایران به‌طور کلی جزو 10 کشور اولی است که بیش‌ترین گازهای گلخانه‌ای با منشاء گاز دی‌اکسید کربن را منتشر ساخته و تهران به تنها در ساخت این رتبه دست درازی داشته‌است.
آمارها همچنین گفته‌اند که ایران به طور کلی رتبه سوم را در آلودگی هوا در جهان دارد.
تحقیقات انجام‌شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوا و وزارت بهداشت حاکی از این است که میزان آلاینده‌های شهر تهران 8.2 برابر استاندارد جهانی است.
روزانه 1200 تُن الاینده در هوای شهر تهران پخش می‌شود. اما این حجم از تنفس در آلودگی چه به روز پایتخت‌نشینان خواهد آورد؟
بنا بر گزارش سازمان ملل متحد هر سال 3 میلیون‌نفر از مردم جهان بر اثر این پدیده جانشان را از دست می‌دهند.
به گزارش سازمان بهداشت جهانی 26 هزار مرگ و میر به‌دلیل آلودگی هوا تنها در ایران رخ می‌دهد.
بنا بر پژوهشی که توسط مسعود فشکی انجام شده و نتایجش در روزنامه دنیای اقتصاد منتشر شده، در سال 93، 5158 نفر در تهران به‌دلیل مشکلات تنفسی جانشان را از دست دادند.
مسئولان داخلی نیز به بالارفتن آمار مرگ در پاییز و زمستان از 20 تا 30 درصد اشاره کرده‌اند. هرچند که وزیر بهداشت این آمار را پارسال رد کرد و گفت گزارش‌های موجود چندان قابل‌استناد نیستند.
با این‌حال ضربه آلودگی هوا بر سلامتی شهروندان تهرانی انکار ناپذیر است؛ آسم، مشکلاتی تنفسی و قلبی و از همه مهم‌تر سرطان از تبعات تنفس در هوای آلوده است.
پارسال رحمت‌الله حافظی رییس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران ضمن اشاره به اینکه مدیرات سلامت مردم را در تصمیم‌هایشان ندید می‌گیرند گفت: براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا سرطان‌زاست.
از تبعات آلودگی هوا برای سلامتی جسمی که بگذریم، این مسئله هزینه‌هایی نیز برای شهروندان دارد.
بررسی‌ها نشان داده که هزینه صدمات آلودگی هوا در تهران برای هر شهروند ماهانه 210 هزارتومان و سالانه 520 هزار تومان است.
دست روی دست گذاشتن مسئولان
با همه این تبعات به‌نظر می‌رسد اقدامی جدی از سوی مسئولان برای آلودگی هوا صورت نمیگیرد.
هرسال با شروع زمستان کمیته اضطرار آلودگی هوا جلساتی برگزار می‌کند و طیِ آن مدارس را تعطیل می‌کند، یا دستور زوج و فرد می‌دهد و یا اینکه فروشِ طرح‌ترافیک روزانه را ممنوع می‌کند.
اتفاقی که امسال هم مانند پارسال در این کمیته تکرار شد.
وحید حسینی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا البته گفته بالغ بر 16 نهاد و سازمان درگیر آلودگی هوا هستند.
حسینی همچنین گفته ما معضلات آلودگی هوا را می‌دانیم، آن را احصاء کرده‌ایم و راه‌حل‌هایش موجود است.
سئوال این‌جاست که این راه‌حل‌ها چرا به مرحله اجرا نمی‌رسد؟ آیا قرار است مردم تهران هرسال بیش از سال پیش در معرض بیماری‌های ناشی از آلودگی قرار بگیرند؟
کنترل بنزین، کنترل معاینه فنی خودروها، محدودیت در فروش طرح ترافیک، تعطیل کردن مدارس، تعطیل کرده کارگاه‌های تولیدکننده آلودگی و اقداماتی از این دست از اقدامات دولت‌هاست؛ اقداماتی که به زعم کارشناسان موقتی و تنها مانند یک مسکن است.
یکی از اقدمات موقت دولت در روزهای آلودگی سال گذشته مستقر کردن آمبولانس‌های اورژانس در 5 میدان برای افرادی بود که اگر حالشان بد شد از آن استفاده کنند.
این در حالی است که تجربه کشورها نشان می‌دهد برای کاهش آلودگی هوا نیاز به برنامه‌ریزی منسجم و عملکردی قوی و همگانی هست و راه‌کار موقت همانگونه که از نامشان برمی‌آید تنها مدتی مشکل را بهبود می‌بخشند.
محمد شهرابی فراهانی در مقاله‌ای در روزنامه دنیای اقتصاد، مکزیکوستی را مثال می‌زند؛ این شهر تا 20 سال پیش یکی از آلوده‌ترین شهرهای دنیا بود اما امروز الگویی برتر در کاهش آلودگی هوا شده‌است.
بنابر این پژوهش دلیل این امر آن است که مسئولان و مدیران شهری مکزیکوسیتی اول ارزیابی و بعد برنامه‌ریزی بلندمدتی انجام دادند که همه، از ارارگان‌ها تا مردم، در آن مشارکت کردند.
به گفته این کارشناس ارشد سیاسی‌شدن این موضوع در ایران یکی از موانع برای حل شدن آن است؛ در حالی که این مسئله کاملا اجتماعی و ملی است.
همچنین حسین آخانی درباره راه‌حل‌های کاهش آلودگی هوا به شهرهای سبز در جهان اشاره می‌کند؛ شهرهایی که توانسته‌اند با حمل‌ونقل گسترده و قوی آلودگی را تحت کنترل بگیرند.
به گفته این استاد دانشگاه در سریع‌ترین حالت ممکن باید حمل‌نقل اتوبوس در یک‌سال و حمل‌ونقل مترو در دوسال گسترش زیادی پیدا کند.
با این‌حال به‌نظر می‌رسد که مسئولان فعلا خوراندن مسکن به شهر تهران را جایگزینِ درمان اساسی آن کرده‌اند؛ بی‌آنکه در نظر بگیرند این مسکن‌ها دیگر جواب نمی‌دهد و تهران دیگر جای زندگی نیست!