“اسفندیار” یکی از میدان های نفتی مشترک بین ایران و عربستان است که بر خلاف نام صاحب قدرتش، سال های سال است که مغفول مانده و به نظر در سال‌های گذشته کم‌اهمیت خوانده شده است، درحالی که عربستان در آن سوی مرزها تا حد امکان از این میدان بهره‌برداری می‌کند.
به گزارش ایسنا، حدود ۵۰ سال از کشف میدان نفتی اسفندیار در فاصله ۹۵ کیلومتری جنوب غربی جزیره خارگ که بین ایران و عربستان مشترک است می‌گذرد اما قراردادهای منعقد شده برای توسعه این میدان معمولا با شکست روبه رو شده است.
ورود پتروایران به پروژه و فسخ قرارداد
در سال ۱۳۸۱، قرارداد توسعه میدان نفتی اسفندیار در قالب بیع متقابل با هدف تولید روزانه چهار هزار بشکه نفت، با شرکت پترو ایران منعقد شد. ارزش قرارداد بیش از ۳۹۵ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار و مدت اجرای پروژه پنج سال و زمان خاتمه آن بهار ۱۳۸۶ بود.
در حالی که پترو ایران عملیات را در میدان نفتی اسفندیار آغاز کرده و طبق برنامه پیش نرفته بود، شرکت نفت فلات قاره به عنوان بهره‌بردار طرح اعلام کرد که میدان نفتی اسفندیار توانایی تولید بیشتری دارد و برهمین اساس شرح کار پروژه تغییر یافت و تغییرات جدیدی در طراحی‌ها و نوع تاسیسات صورت گرفت.
بر این اساس با طولانی شدن زمان اجرای توسعه میدان اسفندیار توسط شرکت پترو ایران از یک طرف و همچنین درخواست تغییر شرح کار اولیه و افزایش ظرفیت تولید از طرف دیگر، تامین مالی پروژه با مشکلات زیادی روبه‌رو شد به طوری که این افزایش هزینه طرح را شورای اقتصاد تصویب نکرد و در نهایت اجرای پروژه متوقف و در نهایت قرارداد اجرای طرح توسعه این میدان با شرکت پترو ایران فسخ شد و اجرای آن به شرکت نفت فلات قاره سپرده شد تا در مرحله اول توسعه میدان اسفندیار روزانه ۱۰هزار بشکه نفت‌خام و در مرحله بعدی ۲۰ هزار بشکه نفت‌خام تولید شود.
از ورود مالزیایی‌ها تا توسعه با توان داخلی
به دنبال واگذاری اجرای طرح توسعه میدان نفتی اسفندیار به شرکت نفت فلات قاره، این شرکت اقدام به برگزاری مناقصه در سال ۱۳۸۶ کرد و در نهایت توسعه این میدان نفتی در بهار سال ۱۳۸۸ به صور فاینانس به یک شرکت مالزیایی واگذار شد البته شرکت ملی نفت ایران این مجوز را هم داده بود که چنانچه شرکت مالزیایی به نتیجه نرسید، توسعه میدان اسفندیار به شکل تولید زودهنگام در سال ۱۳۸۸ توسط شرکت نفت فلات قاره آغاز شود .
در پی این امر محمود زیرکچیان‌زاده مدیرعامل وقت شرکت نفت فلات قاره ایران از سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون یورویی بانک ملی قطر برابر با ۱۰۰ درصد سرمایه اولیه توسعه میدان نفتی مشترک اسفندیار در این پروژه خبر داد که قرار بود با نهایی‌شدن مذاکرات، عملیات اجرایی توسعه میدان مشترک اسفندیار توسط پیمانکار مالزیایی آغاز شود.
البته پس از مدتی بانک ملی قطر اعلام کرد که این بانک هیچ گونه اطلاعی درباره سرمایه گذاری برای توسعه میدان دریایی اسفندیار ندارد و قرار هم نیست که چنین سرمایه‌گذاری توسط این بانک صورت پذیرد و در نتیجه در این شرایط قرارداد با پیمانکار مالزیایی لغو شد.
در این راستا، شهریور ماه ۸۹ بود که وزارت نفت تصمیم به توسعه این میدان با استفاده از توان داخلی گرفت و مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره نیز گفت که که به‌این منظور از محل انرژی فاند (صندوق انرژی) ۴۰۰ میلیون یورو منابع به توسعه میدان مشترک اسفندیار اختصاص داده شده است. همچنین با تامین منابع مالی، به‌زودی مناقصه‌هایی برای انتخاب پیمانکاران این پروژه آغاز می‌شود.
رستم هم اسفندیار را بلاتکلیف گذاشت!
اما توسعه این میدان تا زمان روی کار آمدن رستم قاسمی، دومین وزیر نفت دولت دهم در سال ۹۰ باز هم بلا تکلیف ماند تا این که وی وعده داد که تکلیف میادین مشترک نفت و گاز تا پایان سال ۹۱ مشخص می‌شود. زیرکچیان زاده، مدیرعامل وقت شرکت نفت فلات قاره در آن زمان گفت که برای توسعه این میدان با دوسه شرکت داخلی مذاکراتی انجام شده است.
البته در این میان اگرچه اخباری مبنی بر سرمایه گذاری بانک پاسارگاد برای توسعه میدان نفتی اسفندیار منتشر شد اما چندی بعد این بانک حضور در این پروژه را رد کرد و به هر حال حتی اگر این بانک اقدام به سرمایه گذاری برای توسعه این میدان کرده باشد، کار به جایی نرسیده اکنون نیز توسعه این میدان نفتی منتظر سرمایه گذار است.
توسعه اسفندیار در گرو جذب سرمایه گذار
در این زمینه اواخر سال ۱۳۹۲، رکن‌الدین جوادی، معاون وقت وزیر نفت ایران با ارائه گزارشی درباره توسعه سه میدان مشترک نفتی با عربستان سعودی در خلیج فارس، گفت که طرح توسعه تمام میادین مشترک نفتی ایران در خلیج فارس به استثنای فرزاد (ب) و اسفندیار تعیین تکلیف شده است.
وی درباره وضعیت بلاتکلیف توسعه این دو میدان مشترک نفتی با عربستان تصریح کرده است: میادین اسفندیار و فرزاد (ب) در مرحله نهایی مذاکره با سرمایه گذاران قرار دارند.
برآوردها حاکی از آن است که توسعه این میدان مشترک نفتی در خلیج فارس به حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری نیاز دارد .
زیان یک میلیارد دلاری عدم بهره‌برداری به موقع از اسفندیار
بر این اساس اگر توسعه میدان نفتی اسفندیار طبق طرح اولیه در بهار ۸۶ با ظرفیت تولید روزانه ۴ هزار بشکه به بهره‌برداری می‌رسید، با در نظر گرفتن متوسط قیمت نفت در طول سال‌های گذشته، تا سال ۹۳ درآمدی معادل حداقل یک میلیارد دلار نصیب کشور می‌شد.
در اواخر شهریورماه سال ۹۴ محمد باقر سلیمانی، مدیرعملیات تولید شرکت نفت فلات قاره درباره آخرین وضعیت توسعه میدان نفتی اسفندیار اظهار کرد:در مورد اسفندیار صحبت های زیادی مطرح شد اما میدان فروزان و ناحیه نفتی آن دارای خصوصیات خاصی نسبت به دیگر میادین مشترک هستند و مخازن آنها به صورت جزیره‌ای قرار گرفته و همه بخش‌های آن مشترک نیست. میدان اسفندیار نیز در این منطقه قرار دارد و فعلا همانطور باقی مانده است اما من تصور می‌کنم اگر بخواهیم کار را با منابع مالی کافی دوباره شروع کنیم باید به سراغ میادین مشترک مهم‌تر نفتی و گازی برویم.
مشتاقعلی گوهری، معاون برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران نیز در زمستان سال ۱۳۹۴ درمورد میدان اسفندیار گفت: اسفندیار، میدان خاصی است و در مورد آن احتمالاتی مطرح است که شاید توسعه این میدان از توجیه اقتصادی برخوردار نباشد. این میدان، بسیار کوچک است و برآوردها نشان می دهد تولید حداکثر بین پنج تا هفت هزار بشکه در روز از این مخزن امکانپذیر باشد. بنابراین بحث بر سر اقتصادی بودن میدان است؛ مگر این که یک سرمایه گذار پیشنهاد توسعه این میدان را با استفاده از روشهای بهینه تولید ارائه دهد و رقم سرمایه گذاری در حدی باشد که توسعه میدان از نظر اقتصادی مقرون به صرفه شود.
همکاری کویت با عربستان در برداشت نفت از میدان اسفندیار
بلاتکلیفی درمورد میدان اسفندیار در حالی ادامه داشت که برخی رسانه ها ادعا کردند عربستان با همکاری غیرقانونی کویت سالهاست از میدان مشترک با ایران برداشت نفت دارد.
به گفته این رسانه ها عربستان در سال ۲۰۰۰ شرکت Aramco Gulf Operations را به‌منظور توسعه و بهره برداری از میادین خفجی، هوت، لؤلؤ و دورا تأسیس کرد. عربستان و کویت این ۴ میدان را در منطقه‌ای به‌نام divided zone به‌معنی “منطقه تقسیم شده” بین خود تقسیم کردند. کویت نیز شرکتی با نام Kuwait Gulf Oil در سال ۲۰۰۲ تأسیس کرد تا راهبری divided zone را در کنار شرکت عربستانی در دست بگیرد و به‌نوعی از منافع کویت در این منطقه حفاظت کند. عربستان و کویت به‌طور مشترک از مجموعه این ۴ میدان روزانه ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام برداشت می‌کنند.
درحالی که در هیچ اظهار نظر رسمی از سوی مقامات ایرانی مشترک بودن میدان (اسفندیار ــ لؤلؤ) با کشور کویت بیان نشده و در تمامی خبرهای وزارت نفت و اظهار نظرهای مسئولان ایرانی عنوان شده که این میدان بین ایران و عربستان مشترک است.اما در کتاب Kuwaiti Oil Fires که در سال ۱۹۹۵ نوشته شده مرز مورد ادعای کویت برای شراکت در میادین مشترک خلیج فارس به‌گونه‌ای رسم شده که بهره برداری از میدان لؤلؤ (مشترک با اسفندیار) و میدان دورا (مشترک با آرش) را حق کویت دانسته است.
در حالی کویت و عربستان رأساً و بدون توجه به سهم ایران اقدام به مرزکشی در خلیج فارس کرده‌اند که این مرزکشی از مرز آبی ایران گذشته و غیرقانونی است.در کتاب Kuwaiti Oil Fires همچنین عنوان شده که کویت در سال ۱۹۷۹ به‌میزان ۵۱ هزار بشکه در روز فقط از میدان نفتی لؤلؤ برداشت نفت داشته است.
با وجود اینکه وزارت نفت برای توسعه میدان های نفتی از قراردادهای جدید نفتی رونمایی کرد و با برخی از شرکت های نفتی بزرگ قراردهای محرمانگی امضا کرد تا این شرکت ها برخی میدان های نفتی ایران را مورد مطالعه قرار دهند، میدان اسفندیار همچنان در بلاتکلیفی به سر می برد و نه در قراردادهای جدید و مناقصه های نفتی نامی از این میدان برده شده و نه تا کنون بین ایران و شرکت های بزرگ نفتی درمورد میدان نفتی اسفندیار قراردادی امضا شده است، گویی اسفندیار فرزند ناخوانده میادین نفتی ایران است.