هنگام مراجعه به داروخانه ، کمتر بیماری را می توان یافت که اقلام دارویی اش کمتر از سه قلم باشد و حتی گاهی مراجعان تا دو کیسه دارو در دست دارند. اگر در یک کشور پیشرفته خارجی، بیماری بدون دارو از نزد پزشک بازگردد ، مساله عجیبی نیست اما در کشور ما این تصور باب شده که اگر پزشکی به اندازه یک پلاستیک دارو ننویسد، دکتر خوبی نیست.
هرچند به گفته مسوولان وزارت بهداشت سرانه مصرف دارو در ایران از برخی کشورها پایین تر است اما برخی پزشکان برای بیماران خود خیلی سخاوتمندانه و بی رویه ، انواع داروها را تجویز می کنند بطوریکه گاهی مواقع در بین داروهای کودکی که به خاطر یک سرماخوردگی خفیف نزد پزشک برده شده است، داروهای مختلف از آمپول گرفته تا ژلوفن و آنتی بیوتیک دیده ld a,n
هر ايراني به طور متوسط در طي يک سال 339 بار دارو مي خورد كه اين رقم چهار برابر آمار جهاني است. سرانه مصرف داروهاي تزريقي در ايران حدود 11 و چهار دهم درصد است،كه تقريبا چهار برابر اين ميزان در جوامع توسعه يافته است. سرانه كلي مصرف دارو در ايران سه برابر استاندارد جهاني است. در مجموع حدود 40 درصد از مردم ايران به صورت خودسرانه دارو مصرف مي كنند.چيزي در حدود دو نفر از هر پنج نفر ايراني. ميانگين اقلام دارويي در جهان حدود 2 قلم دارو در هر نسخه است.و اين ميزان در ايران۳تا ۴ قلم است.وزير بهداشت ايران چند سال پيش مصرف خودسرانه دارو در ايران را يك بحران توصيف كرد.
دکتر بای آسیب شناس در گفتگو با خبرنگار حوزه بهداشت و در مان با اشاره به مصرف خودسردارو در ایران اظهار داشت : یکی از علل مصرف بی رویه دارو، وابستگی به نظر متخصصان در میان ایرانی ها است. ایرانی ها از لحاظ فرهنگی برای نظر متخصصان احترام و توجه خاصی قائل هستند ولی در مدل سنتی، فرد سعی می کرد از طریق روش هایی مانند داروهای گیاهی شفا پیدا کند، اما در درمان های غربی چه درمان های پزشکی و چه غیرپزشکی، نگرش شفا یافتن وجود ندارد و دیدگاهی مسلط بر آن، بر اساس کنترل علائم بیماری ها است.
اگر به دنبال اندام زشت هستید دارو مصرف کنید
وی بیان کرد : استفاده داروها در مصارف کنترل کننده نیز از دیگر دلایل مصرف بالای دارو در کشور است. مصرف زیاد داروهای کنترل کننده به خصوص در زمینه وزن به این دلیل است که افراد برای حل مشکل چاقی به دنبال راه های صحیح و زیرساختی مانند ورزش و رژیم غذایی مناسب نیستند و همواره آسان ترین روش ها را برای حصول اهداف خود بر می گزینند. این موضوع وقتی در کنار وابستگی به عوامل خارجی، توصیه های پزشکی و تبلیغات حرفه ای دارویی قرار می گیرد منجر به مصرف مهارناپذیر دارو در کشور می شود.
این آسیب شناس افزود: زندگی مدرن همراه با خود آموزه های بسیاری را بر انسان ها تحمیل کرد که از آن می توان به تغییر نگرش نسبت به خود و جهان اشاره کرد. برای شفای کامل و پیشگیری از عوامل بیماری زا، باید ابتدا سبک زندگی که در نتیجه آموزه های مدرنیته در نهاد مردم تزریق شده است تغییر یابد. یکی دیگر از عوامل مصرف بی رویه دارو در کشور ما فرهنگ مصرفی امروزی و موضوع تعجیل و سرعت در آن است.
دارو کیلویی چند؟
بای ابراز داشت : در چنین شرایطی مردم، زمان و حوصله ای برای به کارگیری روش های صحیح و بنیادی مانند تغییر سبک زندگی که مهم ترین عامل بیماری زا در عصر حاضر است ندارند و به همین دلیل از روش های تسکینی در قالب استفاده از داروها استفاده می کنند و در واقع صورت مسئله را پاک می کنند. این در حالی است که در کشورهای صنعتی که مرحله گذار را طی کرده و به اصطلاح سبک زندگی رسیده اند، مصارف دارویی به میزان زیادی کاهش یافته است. اما سبک زندگی مصرف گرایانه در کشور ما باعث می شود که افراد به سرعت به قرص وابسته شوند بدون اینکه که برای علاج واقعی از روش های زیر ساختی و بنیادی بهره ببرند.
دکتر زاهدی متخصص داخلی گفت: بسياري از داروخانه ها بدون هيچ محدوديتي به خواست مشتريان خود پاسخ مي دهند.و داروهاي خارج از نسخه به آنان عرضه مي كنند.و در واقع نقش يک دارو فروش دارند و با اين كار بيمار از كوتاهترين راه و بدون محدوديت و بدتر از آن بدون آموزش كافي به داروهايي دسترسي پيدا مي كند،که ممكن است، براي بيماری و شرايط جسمي اش مناسب نباشدپ و يا با داروهای ديگر تداخل زيان بار داشته باشد.
وي بيان كرد: برخي از بيماران فاقد پوشش بيمه اي هستند و برخي نيز به دليل مراحل اداري طويل و عريض براي استفاده از خدمات بيمه ای قيد آن را مي زنند.و نهايت اينكه برخي داروها مشمول بيمه نمي شوند و از اين رو بيمار خود شخصا اقدام به تهيه دارو می كند.
اين متخصص افزود: اگرچه هزينه ويزيت پزشك در ايران نسبت به ساير نقاط دنيا پائين است، اما به دليل مشكلات معيشتي و اقتصادي،اين ميزان نيز براي برخي بيماران سنگين است و از سوي ديگر خيلي ها در هزينه كردن برای سلامت خود كه در اصل نوعی سرمايه گذاری است، اكراه دارند.
آیا دارو همیشه درمان کننده است؟
تحقیقات انجام شده درباره مصرف خودسرانه دارو در کشور نشان می‌دهد، 10 تا 15 درصد داروها در ایران بدون مشورت با پزشک مصرف می‌شوند که در این بین، داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها بیشترین میزان مصرف خودسرانه را تشکیل می‌دهند. از عوارض این پدیده می‌توان به بستری شدن 10 تا 20 درصد ازبیماران در مراکز درمانی به علت عوارض دارویی اشاره کرد.
مروجی دارو ساز عنوان کرد : بحث عمده ای که وجود دارد این است که دارو به عنوان کالای ملموس و بی خطر برای مردم معرفی شده است. درحالی که دارو سمی است و با وجود شفابخشی آن در صورت مصرف نادرست آن عوارض طولانی مدت دارد.
وی بیان کرد: مواردی لازم و ضروری می بایست دارو بنابر تجویز پزشک توسط بیمار مصرف شود. ومصرف خودسرانه دارو از دوره کودکی به دلیل باورهای نادرست به کودکان آموخته می شود. گرچه بایستی بسیاری از قوانین مصرف دارو از کودکی در ذهن کودک نقش بندد تا از رفتارهای نادرست در بزرگسالی جلوگیری شود.
مصرف دارو باید فرهنگ سازی شود
این دارو ساز بابیان اینکه مصرف دارو در ایران فرهنگ سازی نشده است ، افزود: عمدتا با توجه به اینکه فرهنگ جامعه ما اطلاعات بصری را به خوبی دریافت می کند. پس صدا و سیما می تواند نقش تأثیرگذاری را برای انتقال فرهنگ مصرف صحیح دارو بگذارد. بنابراین راه حل جلوگیری از مصرف خودسرانه دارو شناخت مصرف دارو است.
مروجی ابراز داشت : البته اهرم های نظارتی و چرخه مصرف دارو در حوزه درمان همگی سبب می شود که دارو خودسرانه مصرف نشود. ولی داروسازان، ارزان بودن دارو و پوشش بیمه ای را در مصرف غیرمنطقی دارو تأثیرگذار می دانند و فرهنگ سازی مهمترین اقدام برای استفاده از دارو به صورت منطقی است.
دارو؛ غذایی نا امن!
دکتر نغمه جاوید نیکو، پزشک عمومی و کارشناس مرکز ADR معاونت غذا و داروی وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می گوید: اگرچه فرآورده های دارویی می توانند سبب درمان بیماری ها و ایجاد اثرات مثبت درمانی گردند، مهم است بدانیم که تمامی فرآورده های دارویی، اعم از فرآورده های تک نسخه یا بدون نسخه، در کنار اثرات مثبت می توانند دارای اثرات زیان آوری نیز باشند.
جاوید نیکو بیان کرد : مطالعات صورت گرفته در زمینه عوارض و مشکلات دارویی، آمار و ارقام قابل توجهی را از میزان های مرگ و میر ناشی از رویدادهای دارویی ارائه می دهند. به عنوان مثال ده درصد پذیرش های بیمارستانی به علت یک عارضه دارویی می باشد و نیز در حدود ۴۰ درصد بیماران جامعه مبتلا به یک عارضه دارویی می گردند.
وی در پایان گفت : علیرغم آنکه اکثر مردم بر این باور هستند که سرعت اثر و میزان اثربخشی داروهای تزریقی بیشتر از نوع خوراکی آنهاست مصرف بیش از حد و نامناسب فرآورده های تزریقی می تواند منجر به بروز مشکلات متعدد در سیستم بهداشتی جامعه گردد.
گفتنی است، بیمارانی که به واسطه ابتلا به بیماری های مزمن، بیش از سه یا چهار نوع دارو در روز مصرف می نمایند، ممکن است بیشتر از سایرین به عوارض دارویی مبتلا گردند. لذا آنها باید در محدود کردن تعداد داروهای مصرفی با پزشک خود همکاری نموده و اصراری بر تجویز تعداد داروی بیشتری نداشته باشند و پیش از شروع به مصرف یک داروی جدید در رژیم دارویی خود، در رابطه با احتمال ایجاد تداخل دارویی میان مصرف آن دارو با سایر داروها یا مکمل های غذایی، ویتامین ها یا مکمل های گیاهی که همزمان مصرف می نمایند، از پزشک یا داروساز خود سؤال نمایند.
گزارش از حمید جنیدی