هرازنیوز: چندی پیش مطلبی با عنوان « سکوت و انزوای بقعه شمس آل رسول» در روزنامه همشهری منتشر و به استحضار مسئولان رسید. در آن گزارش از مسئولان خواسته شد تا نسبت به این بقعه که یکی از 3 بنای تاریخی شاخص استان مازندران محسوب می شود، توجه خاص و ویژه داشته، سریعا نسبت به مرمت و بازسازی آن اقدام کنند.اکنون ماهها از انتشار مطلب فوق می گذرد اما همچنان این بقعه در انزوا به سر می برد و صدای گلایه و اعتراضش در سکوتی اجباری غرق شده است. هنوز مسئولان اداره اوقاف باوجود اعلام آمادگی قبلی، دست روی دست گذاشته وعده می دهند که به زودی اقدام به مرمت بنا خواهند کرد.
در حاشیه دیدار علمای یمن از بقعه ناصرالحق، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان مازندران در تشریح علت این تاخیر طولانی مدت گفت: بقعه شمس آل رسول یکی از بقاع ارزشمند استان ازندران است و چندی پیش حجه الاسلام والمسلمین «علی محمدی» سرپرست و رئیس اداره اوقاف و امور خیریه کل کشور با اعلام آمادگی برای مرمت و بازسازی این بنا دستور موکد داد که این اداره در ساخت و بازسازی بقعه شمس آل رسول ورود کند و اقدامات لازم را انجام دهد.
حجه الاسلام «ستارعلیزاده» خاطر افزود: تاکنون با مسئولان شهری و استانی تعاملاتی برقرار شد اما مشکلاتی وجود دارد که در صورت رفع آنها، اقدامات لازم جهت مرمت بنا انجام خواهد شد.
این مقام مسئول در پاسخ به این سئوال که «آیا یکی از مشکلاتی که به آنها اشاره داشتید اختلاف نظر اداره میراث فرهنگی و گردشگری و اداره اوقاف و امور خیریه در طرح معماری پیشنهادی اداره اوقاف است؟» گفت: بقعه شمس آل رسول از جمله میراث فرهنگی با ارزش کشور محسوب می شود و درصورتی که اقدامی در جهت ساخت و مرمت آن انجام شود باید قانون و مقررات اداره میراث فرهنگی و گردشگری نیز لحاظ شود. وی تاکید کرد: در ساخت و مرمت بنای ناصرالحق نیز این امر محقق شد.
علیزاده باتاکید براینکه همه سازمان ها و ادارات شهرستان باید در این پروژه همکاری داشته باشند اظهار داشت: شهرداری نیز باید دست یاری دهد.
مدیرکل اوقاف و امورخیریه مازندران با اشاره به اینکه مقدمات اولیه باید از طرف ادارات شهرستان انجام شود خاطرنشان کرد: از نظر بودجه هیچ نگرانی وجود ندارد و ما تمام قد پای ساخت و مرمت این بقعه ایستاده ایم.
حال باتوجه به اینکه همچنان مسئولین استانی و شهرستانی شهروندان را به صبر و بردباری تشویق می کنند وهنوز تاریخ دقیقی برای آغاز مراحی بازسازی اعلام نشده، اینطور برداشت می شود که بقعه شمس آل رسول همچنان در انزوا به سرخواهد برد و نمی توان به آغاز مراحل ساخت و مرمت آن در آینده نزدیک دلخوش بود.
امیدواریم این بار پس از تحمل انتظاری طولانی، ساخت و مرمت بنا با بررسی و کارشناسی دقیق صورت گیرد.
در ادامه توجه شما را به گزارشی کاملی که چندی پیش در همشهری به چاپ رسید جلب می کنم.
سکوت و انزوای بقعه شمس آل رسول
فائزه سلیمی: محله پایین بازار آمل یکی از قدیمی ترین مناطق این شهر محسوب می شود. از آنجایی که این محله از گذشته های دور در مرکز شهر واقع بوده، بناهای تاریخی بسیاری را درخود جای داده است. در کوچه پس کوچه های آن بوی تاریخ و تمدن کهن ایرانی اسلامی انسان را سرمست می کند. در بین این آثار برجای مانده از تاریخ، به بنایی می رسیم که با قدمت تقریبی 600 سال ما را به قرون هشت یا نه هجری قمری برده، از آرامگاه بزرگی سخن می گوید که در تاریخ اسلام زبان زد خاص و عام بود. شمس آل رسول فیلسوف و ریاضیدان قرن نهم هجری در شهر آمل می زیست. پس از اینکه دار فانی را وداع گفت به احترام خدمتی که به علم این مرز و بوم کرده بود، برج آرامگاهی در محل دفنش احداث و مورد تکریم علاقه مندان به علم و دانش قرار گرفت.
اما افسوس پس از گذشت قرنها، رده نام و نشان این عالم گرانقدر در برگ های تاریخ جاماند و به فراموشی سپرده شد و مقبره ایشان به دلیل بی توجهی مسئولین روز به روز به تخریب و نابودی نزدیکتر می شود.
این مطلب اگرچه تکرار سخن نویسندگان بسیاری است که در طول عمر خود دغدغه حفظ میراث و آثار باستانی ایرانی را داشتند اما قصد دارد تلنگری باشد برای مسئولین و مردمی که به دفعات از کنار این بنای کهن می گذرند و از عظمت و بزرگی آن لذت می برند اما تلاشی در جهت حفظ و مرمت آن نمی کنند.
معماری بنا
بنای شمس آل رسول در 30 خرداد 1358 به ثبت اداره میراث فرهنگی و گردشگری کشور رسید. از شاخصه بارز این برج آرامگاهی عظمت آن است. بقعه شمس آل رسول با اضلاع 8/5 تا 9 متر یکی از سه بقعه عظیم تاریخی استان مازندران محسوب می شود.
از دیگر ویژگی های شاخص این بنا، وجود قطاربندی آجری در گنبد درونی بناست. این قطاربندی آجری زیبایی بنا را دو چندان کرده است.
عوامل تهدید کننده
دو نوع خطر فیزیکی و بصری بنا را تهدید می کند.
خطرات فیزیکی : به دلیل اینکه بنا هنوز تمامی اندام های خود را در روند بازسازی بدست نیاورده و یک بار هم بر اثر ریزش آسیب دیده است، احتمال باز شدن دوباره بنا در اثر زلزله و فشار وجود دارد. برای جلوگیری از این مشکل باید وزن گنبد به وزنی متناسب با معماری اولیه آن برسد.
یکی دیگر از عوامل تهدید کننده، رویش گیاهان در دیواره بنا است که در اثر نفوذ ریشه ها به مصالح موجب جداشدن اندام های ساختمان می شود و از سوی دیگر پس از خشک شدن ریشه های گیاهان، احتمال نفوذ آب و رطوب به داخل بنا و تضعیف استحکام آن وجود دارد.
استفاده از ماشین های سنگین شهرداری با هدف ازبین بردن علف های هرز و گیاهان از عواملی است که ناخواسته استحکام بنا را تهدید می کند. چراکه رفت و آمد ماشین های سنگین در محدوده بناهای تاریخی ممنوع می باشد.
آسیبهای بصری و منظری: ساخت و سازهای بی رویه که در منطقه رفته رفته از ارزش بنا کاسته و عظمت آن را ازبین می برد، از جمله مهترین عوامل بصری تهدید کننده بنا محسوب می شوند. متاسفانه تاکنون به دلیل بی توجهی مسئولین شهرداری، قانون حریم در محدوه بنای شمس آل رسول رعایت نشده و ساختمانهایی با ارتفاع زیاد در حریم بنا احداث شده و چشم انداز طبیعی آن را از بین برده اند.
اقدامات صورت گرفته
حدود 30 سال پیش در پی از هم گسیختگی و تخریب دیواره های بنا، اداره میراث فرهنگی و گردشگری آمل اقدام به مرمت بنا کرده، با قراردادن کابل در اطراف از جداشدن دیواره ها جلوگیری کردند. البته حدود 7 سال پیش نیز این بقعه به صورت غیراصولی و غیر فنی آجربندی شد. همچنین 4 سال قبل، بقعه شمس آل رسول با استفاده از مصالح و آجرهای متناسب با دوره ی ساخت بنا، توسط میراث فرهنگی و گرشگری آمل مرمت و یک گنبد شماتیک با اسکلت سبک و فلزی در داخل بقعه احداث شد تا نمای اولیه بنا را به نمایش گذارد.
طرح و برنامه هایی که اجرایی نشد
اداره میراث فرهنگی و گردشگری آمل همچون گذشته ناله ی ناتوانی مالی سر می دهد و به بهانه عدم تخصیص اعتبار کافی از وظیفه اصلی خود شانه خالی می کند. شهرداری نیز که چندی پیش کمر به بازسازی بقعه بسته بود به دلیل اینکه بخشی از محدوده بنا مالک شخصی دارد، از مرمت آن بازماند و به ارائه طرحی در جهت فضاسازی اطراف آن بسنده کرد.
سال گذشته، اداره اوقاف و امور خیریه آمل پس از اتمام بازسازی و مرمت بنای ناصر الحق و تاکید آیت الله جوادی آملی در بازسازی بقعه شمس آل رسول، به اداره میراث فرهنگی و گردشگری دست همکاری و مساعدت داد و آمادگی خود را در مرمت و بازسازی این بنا اعلام کرد.
همچنین در سال 92، در نشستی تحت عنوان مرمت و بازسازی این بنا، با حضور سرپرست فرمانداری، دادستان، رئیس اداره اوقاف و امور خیریه، کارشناس اداره میراث فرهنگی و گردشگری و نماینده شهرداری در دفتر فرمانداری آمل این همکاری شکلی رسمی به خود گرفت.
اکنون ماهها از این جلسه می گذرد و هنوز بقعه شمس آل رسول در سکوت و انزوا به سر می برد. هنوز ادارات میراث فرهنگی و گردشگری و اوقاف و امور خیریه برنامه های خود را اجرایی نکرده و انتظار دارند سازمان دیگر پیش قدم باشد.
طی ماههای اخیر بارها به بقعه شمس آل رسول سرزدم، اما از آنجایی که جز قطع بدون مجوز برخی از درختان اطراف آن توسط افراد ناشناس، هیچ نشانی از تغییر، مرمت و حتی اقدامات اولیه سازمانهای ذیربط مشاهده نکردم، بر آن شدم با مسئولین و کارشناسان این ادارات تماس گرفته، علت این تاخیر را جویا شوم.
سعید سلیمانی کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری آمل با ارائه اطلاعاتی پیرامون تاریخچه بنا، عوامل تهدید کننده استحکام آن و برنامه ها و اقدامات گذشته، حال و آینده مرتبط با مرمت بنا تاکید کرد : بناهای تاریخی تنها منبع بازیافت نشدنی هرکشور یا جامعه هستند و حتی اگر بنایی مشابه نیز احداث شود هرگز جایگزین بنای اصلی نخواهد شد.
وی بااشاره به اینکه این بناها تنها اسناد تاریخی شهر آمل و بازگوکننده فرهنگ و تمدن مردم این مرز و بوم می باشند، تاکید کرد : حفظ و نگهداری از آنها نیز فرهنگ جامعه را به تصویر می کشد.
سلیمانی بااشاره به اینکه در کشورهای پیشرفته از این بناها در جهت جذب توریست و گردشگر استفاده می شود، تصریح کرد : نگاه ما به این بناها باید به چشم یک موقعیت باشد نه معضل.
محمد محمدی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آمل با بیان اینکه مدیر نباید فقط در حوزه استحفاظی خود گام بردارد گفت : مدیر باید به هر آنچه فکر می کند موجبات ارتقا شهر را فراهم می آورد وارد شده، گوشه ای از کار را در دست گیرد. وی افزود : من از شهرداری و شورا انتظار دارم با توجه به رویکرد مثبتی که در امور فرهنگی دارند دست همکاری به اداره میراث فرهنگی و گردشگری آمل داده، به مرمت و بازسازی و فضا سازی اطراف آن کمر همت ببندند.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بااشاره به ارزش تاریخی این بقعه که هم تراز با بنای ناصرالحق و میرحیدر آملی است، بیان داشت: ساخت و سازهایی که در محدوده بنا انجام می شود، ضربه بزرگ و جبران ناپذیری به آثار و بناهای تاریخی شهر وارد می کند.
وی با تاکید براینکه به جای اینکه این ابنیه را تحت مالکیت خود قرار دهیم و به روشی غیراصولی اقدام به مرمت آنها کنیم، گفت : این بناها متعلق به همه مردم است و اگر قرار باشد به روشی غیر اصولی مرمت و بازسازی شود، بهتر است فعلا رها شود تا بلکه در آینده با درایت و تدبیر درست، مرمت و احیا شود.
اگرچه شمس آل رسول هنوز هم استوار پای درخاک نهاده، بزرگی و عظمت خویش را به رخ بناهای هم عصر خود می کشد، اما تا کی می توان امید داشت که این بنا علاوه بر پایداری در تخریب تدریجی، جایگاه فرهنگی خود را نیز حفظ می کند. بنایی که غبار قرنها قدمت را بر تن دارد امروزه به مامنی برای افراد ولگرد معتاد تبدیل شده، چهره نامناسبی به خود گرفته است. این چهره نامناسب همچون تیشه، ریشه های فرهنگی ما را زخمی و به تدریج نابود می کند.
با این همه، باز هم سکوت و انتظار را جایز می دانید؟
منبع: همشهری
فائزه سلیمی
واقعا متاسفم . در شهری مثل یزد و…بناهایی با قدمت وابهت بسیار کمتر از این بقعه ، به عنوان مکانی باستانی وتاریخی ، محل درآمد واشتغال زائی می باشد ودر شهر ما ؟؟؟؟؟؟؟!!!!!!! از همه مسئولین شهری واستانی استدعا دارم تصمیمی قاطع بگیرند.