سرطان پوست شامل تغییرات غیرعادی در لایه بیرونی پوست میشود. سرطان پوست متداول ترین و شایع ترین نوع سرطان در تمام جهان بوده و 75 درصد کل سرطان در جهان را تشکیل میدهد و از رایج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین نوع سرطان در ايران است و هر سال حدود یک میلیون نفر به آن مبتلا میشوند. هرچند اکثر مبتلایان به سرطان پوست شفا مییابند، اما بدلیل شیوع زیاد آن یکی از نگرانی‌های بزرگ افراد بحساب می‌آید. شما می‌توانید با کاهش قرارگیری در برابر اشعه فرابنفش و یا عدم قرارگیری دربرابر این اشعه، از ابتلا به سرطان پوست پیشگیری کرده و یا خطر آن را کاهش دهید.
پوست
پوست گسترده‌ترين ارگان بدن است که بدن را در مقابل گرما، نور و عفونت محافظت كرده، به كنترل دمای آن كمك و چربی و آب ذخیره می کند. پوست همچنین ویتامینD می سازد.
پوست دو لایه اصلی دارد :
اپیدرم : لایه بیرونی پوست است. و از سلول‌های تخت که سلول‌های سنگفرشی هستند؛ تشکیل شده است. در زیر سلول‌های سنگفرشی ، درعمیق ترین قسمت اپیدرم ، سلول‌های گردی به نام سلول‌های بازال قرار دارند که ملانوسیت نامیده میشوند كه رنگ‌دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها (رنگ) را در پوست میسازند و در پايین‌ترین قسمت اپیدرم قرار گرفته‌اند.
درم : درم در زیر اپیدرم قرار دارد که شامل رگ‌های خونی ، رگ‌های لنفاوی و غده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است. بعضی از این غده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تولید عرق میکنند که به خنک شدن بدن کمک میکند. غدد دیگر سبوم درست میکنند. سبوم ماده چربی است که از خشک شدن پوست جلوگیری میکند. عرق و سبوم از خروجی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچکی به نام منفذ به سطح پوست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسند.
شناخت سرطان پوست
سرطان پوست از سلول‌ها ، اجزای اصلی که پوست را میسازند شروع میشود؛ سلول‌های پوست رشد میکنند و برای اینکه به شکل سلول‌های جدید در بیایند تقسیم میشوند. هر روز سلول‌های پوست پیر میشوند و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرند و سلول‌های جدید جای آنها را میگیرند.
گاهی این روند منظم اشتباه عمل میکند. سلول‌های جدید وقتی پوست به آنها نیازی ندارد به وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آیند و سلول‌های پیر در زمانی که باید نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرند. این سلول‌های اضافه توده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از بافت را تشکیل می دهند که به آن تومور میگویند.
تومور میتواند خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم یا بدخیم باشد.
تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم سرطان نیست:
v تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم به ندرت تهدیدی برای زندگی محسوب میشود.
v تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان برداشت و معمولاً دوباره رشد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
v سلول‌های تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم به بافت‌های مجاورشان هجوم نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برند.
v سلول‌های تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم در قسمت‌های دیگر بدن گسترش نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابند.
تومور بدخیم سرطان است:
v تومور بدخیم معمولاً خطرناک تر از تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم است و ممکن است تهدیدی برای زندگی باشد؛ از نظر آماري دو نمونه ی رایج سرطان پوست موجب مرگ یک هزارم از افراد مبتلا به سرطان میشود.
v تومور بدخیم معمولاً قابل برداشتن است. ولی گاهی دوباره عود میکند.
v سلول‌های تومور بدخیم ممكن است به بافت‌ها و ارگان‌های مجاور هجوم برده و به آنها آسیب برسانند.
v بعضی از تومورهای بدخیم در قسمت‌های دیگر بدن گسترش مییابند. گسترش سرطان در بدن را متاستاز (Metastasis) می‌نامند.
انواع سرطان پوست
سرطان‌های پوست براساس نوع سلول‌های سرطانی نام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری میشوند.
سرطان پوست میتواند در همه نقاط بدن بوجود بیاید، اما معمولا در نقاطی این سرطان رخ میدهد که بیشتر از همه در معرض آفتاب هستند. سرطان پوست در همه افراد با هرنگ پوستی را مبتلا میکند. در ادامه بشرح انواع سرطان پوست و نشانه‌های آن می‌پردازیم:
1. کارسینوم سلول بازال (Basal cell carcinoma)
کارسینوم سلول بازال معمولا در نواحی در معرض آفتاب از جمله گردن یا صورت رخ میدهد. این نوع سرطان پوست ممکن است، بشکل:
v یک برآمدگی چرکی یا سفید در صورت
v یا یک زخم صاف، که رنگ پوست و یا قهوه‌ای رخ دهد.
2. کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma)
بیشتر اوقات، کارسینوم سلول سنگفرشی در نواحی در معرض آفتاب مانند صورت، گوش‌ها و دست‌های فرد رخ میدهد. افرادیکه پوستشان تیره بوده، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع سرطان در نواحی‌ای که درمعرض آفتاب نیستند، از جمله پاها میباشند. این نوع سرطان پوست ممکن است در شکل:
v یک برآمدگی قرمز و سفت
v یک ضایعه مسطح، پوسته پوسته و دلمه بسته
3. ملانوم (Melanoma)
ملانوم نوعی از سرطان است که میتواند در هر نقطه بدن از پوست عادی گرفته تا یک خال سرطانی بوجود آید. ملانوم معمولا در تنه، سر و یا گردن مردان ظاهر میشود. در زنان این نوع سرطان معمولا برروی پاها ظاهر می‌گردد. در ملانوم، بیماری میتواند در نقاطی که در معرض آفتاب نیست، هم رخ دهد. در افرادیکه رنگ پوست آنها تیره است، ملانوم معمولا در کف پا، کف دست و یا زیر ناخن دست یا پا ظاهر میشود. ملانوم معمولا سرطانی شدید و خطرناک بوده ومی‌بایست درمان آن بموقع شروع شود. نشانه‌های ملانوم شامل:
v لکه‌های قهوه‌ای بزرگ برروی پوست با خال‌های تیره تر در درونشان
v خالی که در اندازه، رنگ، حساسیت آن تغییر ایجاد میشود و یا خونریزی میکند.
v زخم یا ضایعه‌ای که سرخ، سفید، آبی و یا مشکی آبی باشد.
v زخم های تیره برروی کف دست، کف پا، ناخن‌های دست و پا و یا نقاط پوشیده در مخاط همچون بینی، دهان، مقعد و یا واژن ظاهر میشوند.
اگر سرطان پوست از جای اصلی خود به قسمت‌های دیگر بدن گسترش یابد، تومور جدید همان سلول‌های غیرعادی و همان نام تومور اولیه را دارد و کماکان سرطان پوست نامیده میشود.
زمانیکه دچار هر تغییری در پوست خود شدید که شما را آزرده خاطر میکند به پزشک مراجعه نمایید، البته همه این تغییرات نشانه سرطان نیستند و پزشک سرطانی بودن و یا نبودن آنها را مشخص میکند.
چه کسانی در خطر ابتلا به سرطان پوست هستند؟
عواملی که میتواند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد شامل:
1. پوست روشن: هر فردی بدون توجه به رنگ پوستش ممکن است دچار سرطان شود، با این حال افرادیکه رنگدانه کمتری در پوستشان دارند، در برابر اشعه فرابنفش آسیب پذیرترند.
2. سابقه آفتاب سوختگی: افرادیکه سابقه آفتاب سوختگی و تاول های نتیجه آفتاب سوختگی در کودکی و نوجوانیشان دارند، خطر ابتلا به سرطان پوست در آنها بیشتر است. در ضمن آفتاب سوختگی در بزرگسالی هم میتواند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد.
3. قرار گرفتن بیش از حد در برابر نور آفتاب: همه افرادیکه مدت زیادی زیر نور خورشید بدون محافظ هایی همچون لباس و کرم ضد آفتاب قرار میگیرند در خطر ابتلا به سرطان پوست هستند. راههای برنزه کردن، از جمله خوابیدن در تخت‌های برنزه کننده و یا قرار گرفتن در برابر لامپ های برنزه کننده، خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش میدهد. برنزه شدن پوست، واکنش پوست به تشعشع بیش از حد اشعه ماوراء بنفش است.
4. آب و هوای آفتابی و یا آب و هوای مناطق مرتفع: افرادیکه در مناطق آفتابی، گرم زندگی میکنند، بیشتر از سایر افراد در معرض نور خورشید هستند. زندگی در مناطق مرتفع که نورخورشید در آنجا شدیدتر و قوی تر است، نیز خطر ابتلا به سرطان پوست را می‌افزاید.
5. خال ها: افرادیکه بدن آنها پر از خال بوده و یا خال های غیرعادی بنام خال‌های دیسپلاستیک (که معمولا بزرگ تر از خال های عادی میباشند) در بدنشان وجود دارد، بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به سرطان پوست میباشند. اگر شما سابقه خال‌های غیرعادی در بدنتان دارید، آنها را مرتب به منظور نظارت بر تغییراتشان چک کنید.
6. ضایعات پیش سرطانی پوست: ضایعات پیش سرطانی پوست بنام کراتوز آکتینیک خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهند. این ضایعات پیش سرطانی معمولا به شکل تکه های فلس مانند که رنگ‌های متفاوتی از قهوه‌ای تا صورتی داشته و معمولا برروی صورت، سر و دست‌های افراد پوست روشن که آفتاب به آنها آسیب زده است، خود را نشان می‌دهند.
7. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پوست: اگر یکی از والدین و یا خواهر و برادر شما مبتلا به سرطان پوست هستند، خطر ابتلا به این نوع سرطان در شما افزایش می‌یابد.
8. سابقه قبلی ابتلا به سرطان پوست: درصورتیکه شما قبلا به سرطان پوست مبتلا شده‌اید، خطر ابتلای دوباره شما به سرطان پوست بالاست.
9. ضعف سیستم ایمنی: افرادیکه سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خطر ابتلا به سرطان پوست در آنها بیشتر می‌باشد. این افراد شامل بیماران مبتلا به (HIV) ایدز یا سرطان خون و یا افرادیکه بعد از تعویض عضوی از بدنشان مهار کننده های سیستم ایمنی دریافت میکنند، می‌باشد.
10. قرار گرفتن در معرض تشعشع: افرادیکه از رادیوتراپی برای درمان بیماریهایی از جمله، اگزما و آکنه استفاده میکنند، ممکن است خطر ابتلای آنها به سرطان پوست افزایش یابد.
مراحل سرطان پوست به شرح زیر میباشند:
مرحله صفر: سرطان فقط در لایه بالایی پوست است که به آن کارسینومای درجا میگویند.
مرحله 1: پهنای زائده 2 سانتیمتر است (4/3 اینچ) یا کوچکتر.
مرحله 2: پهنای زائده بزرگ‌تر از 2 سانتیمتر است (4/3 اینچ).
مرحله 3: سرطان به زیر پوست، غضروف، ماهیچه، استخوان یا به گره‌های لنفاوی اطراف هجوم برده ولی در دیگر قسمت‌های بدن گسترش نيافته است.
مرحله 4: سرطان در دیگر قسمت‌های بدن گسترش یافته است.
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری از سرطان پوست محافظت از خود در برابر نور خورشید است؛ همچنین، کودکان را از سنین پايین بايد در اين مورد محافظت كرد. پزشکان به افراد در همه سنین توصيه میکنند زمان در معرض نور خورشید یا دیگر منابع اشعه ( UV ) بودن را محدود کنند:
v بهتر است از آفتاب بین روز، هر جا که هستید، در امان باشید (از اواسط صبح تا اواخر بعد از ظهر). همچنین باید خودتان را از اشعه UV، كه از روی ماسه، آب، برف و یخ منعكس مي‌شود، محافظت کنید. اشعهUV میتواند از لباس روشن، شیشه جلوی اتومبیل، پنجره و ابر عبور کند.
v از لباس آستین بلند از پارچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی با بافت محکم، کلاه لبه‌دار پهن و عینک آفتابی که جلوی اشعه UV را می گيرد، استفاده كنيد.
v از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کنید. كرم ضدآفتاب میتواند از سرطان پوست جلوگیری کند، مخصوصاً كرم ضدآفتاب با طیف بالا (برای جلوگيري از اشعه UVB وUVA) با عامل محافظ نور(SPF) حداقل 15، ولی باز هم بايد از نور خورشید پرهیز کنید و برای محافظت از پوستتان لباس مناسب بپوشید.
v از استفاده از لامپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خورشیدی و سالن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های برنزه شدن (سولاریوم) بپرهيزيد.
درمان
v روش‌های درمان
v جراحی
v شیمی‌درمانی موضعی
v درمان فتودینامیک
v پرتودرمانی
گاهی کل قسمت سرطانی در حین نمونه برداری بیرون آورده میشود. در این موارد، درمان دیگری لازم نیست. اگر احتیاج به درمان بیش‌تری داشته باشيد، پزشک گزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های درمانی را برایتان توضیح میدهد.
درمان سرطان پوست به نوع و مرحله بیماری، اندازه و محل زائده و سابقه پزشكی و وضع سلامتی شما بستگی دارد. در بسیاری از موارد، هدف از درمان برداشتن و از بين بردن کل سرطان است.
بهتر است قبل از ملاقات با پزشک صورتی از ابهامات و سؤال‌های خود آماده کنید؛ شايد لازم باشد از گفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پزشک، يادداشت برداريد و بخواهید یکی از اعضای خانواده یا دوستتان هنگام ملاقات با پزشک حضور داشته باشد.
پزشک ممکن است شما را نزد یک متخصص بفرستد، یا خودتان بخواهید كه اين كار را انجام دهيد. متخصصانی که سرطان پوست را درمان میکنند متخصص پوست، جراح و سرطان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناس و متخصص پرتودرمانی هستند.
مترجم : مهدی حسن پور بریجانی، هرازنیوز
منابع:
salamat.ir / ncii.ir / bbook.ir / tebyan.net / ABC of skin cancer