به بهانه نوزدهمین سال ورود تلفن همراه به ایران، سیر تحول آن را در جهان و ایران مرور کرده‌ایم؛ از طراحی نخستین شبکه تلفن متحرک تا ارائه نسل چهارم جهان و نیز چالش اپراتورهای ایرانی در عرضه نسل سوم موبایل.
19 مرداد 1373 با واگذاری 4 سیم‌کارت به کارکنان نهاد ریاست جمهوری، رسماً عرضه سیم‌کارت تلفن همراه در ایران آغاز شد.
امروز 19 سال از آن روز می‌گذرد و به بهانه 19 سالگی سیم‌کارت در ایران، سیر تحول تلفن همراه در جهان و ایران را مرور کرده‌ایم.
فکر متحرک کردن تلفن، از دهه 1960 میلادی در کشورهای اسکاندیناوی (سوئد، نروژ، دانمارک و فنلاند) پا گرفت و در اواخر آن دهه، اولین تلفن نقطه به نقطه به کار گرفته شد که نقطه عطفی در روند مخابراتی به شمار آمد.
*سال 1975 ، ابداع اولین شبکه متحرک
این فناوری در سال 1975میلادی از سوی کشورهای اسکاندیناوی با سیستم آنالوگ به بازار عرضه و اولین شبکه تلفن متحرک (NMT( Nordic Mobile Telephone نیز از سوی همین کشورها راه اندازی شد.
پس از آن در اوایل سال 1980 میلادی، استفاده از تلفن‌های دیجیتالی در اتومبیل مورد توجه قرار گرفت.
در سال 1977 میلادی، کانادا اولین شبکه اطلاعات عمومی را طراحی و راه اندازی کرد.
در سال 1983 میلادی، آمریکا سیستم (NMT( Nordic Mobile Telephone را وارد بازار کرد.
ژاپن نیز سومین کشور در جهان بود که سیستم سیار خود را با ویژگی‌های دو نوع اسکاندیناوی و آمریکایی به نام HCMS عرضه و سپس سیستم NTT با قابلیت اتصال به شبکه را ایجاد کرد.
انگلستان در سال 1985 میلادی با عرضه سیستم TACS بود که به گروه دارندگان تلفن سیار پیوست و سپس ایرلند نیز این سیستم را پذیرفت. پس از این تاریخ، سیستم NMT با فرکانس 450 مگاهرتز در کشورهای دانمارک، نروژ، سوئد و فنلاند مورد استفاده قرارگرفت و این کشورها نیز به شبکه استفاده کنندگان از این سیستم پیوستند.
هلند، لوکزامبورگ و بلژیک با تغییر جزئی، آن را پذیرفتند و در سال 1989 قبرس نیز به این شبکه پیوست. در این زمان بود که کانادا سیستم AMPS آمریکا راپذیرفت.
* تولد استاندارد GSM
در سال 1985 میلادی انستیتو ETSI متشکل از 17کشور اروپایی درصدد طراحی و ابداع یک استاندارد مشترک برای تاسیس شبکه سلولی برآمد تا این استاندارد به صورت هماهنگ، طرح تلفن سیار دیجیتال را اجرا کند، این استاندارد GSM نام گرفت.
در حال حاضر، استاندارد GSM شامل سه سیستم است که عملکردهای اساسی کاملاُ یکسانی دارند ولی باند فرکانس آنها متفاوت است.
پس از آن در سال 1986میلادی اینترنت، فراگیرترین شبکه اطلاع‌رسانی بین الملل، راه اندازی شد و در سال 1987 میلادی طرح باند باریک انتخاب شد و در همان تاریخ 13 کشور اروپایی یادداشت تفاهمی تحت عنوان (MOU) امضا کردند مبنی بر اینکه هر عضو متعهد شد تمام مشخصات GSM را رعایت کند. همچنین با موافقت این 13 کشور، بازار بزرگی نیز برای فعالیت‌های تجاری دراین زمینه باز شد.
*سرانجام نسل اول تلفن همراه تجاری عرضه شد
نسل اول تلفن های همراه در سال 1979میلادی برای استفاده تجاری در آو ژاپن به کار گرفته شد.
این تلفن‌ها که از سیستم مخابرات سلولی استفاده می‌کردند، بعدها تکامل پیدا کردند که این تکامل منجر به پیدایش نسل دوم تلفن همراه و سیستم‌های دیجیتالی شد.
تکامل این سیستم نیز که امکان شنود در آن کمتر بود و افزایش تعداد مشترکان را به همراه داشت، باعث پدید آمدن نسل سوم تلفن همراه شد، به طوریکه ارتباطات سیار بین‌المللی 2000 MT- دیدگاه ITU درمورد ارتباطات سیار در قرن بیست و یکم است.
2000 MT-یک ارتباط موبایل پیشرفته برای تهیه سرویس‌های مخابراتی در مقیاس جهانی است که استفاده از انواع ترمینال‌های موبایل را با شبکه‌های زمینی و ماهواره‌ای و با کاربری ثابت و سیار امکان پذیر می‌کند.
*ورود تلفن‌همراه در ایران
بهره‌برداری از اولین فاز شبکه تلفن همراه کشور، در مرداد ماه سال 1373 در شهر تهران با استفاده از 176 فرستنده و گیرنده در 24 ایستگاه رادیویی و با ظرفیت 9200 شماره آغاز شد. به دنبال استقبال غیرمنتظره و بی نظیر مردم از این پدیده، شرکت مخابرات ایران درصدد گسترش پوشش آن از تهران به کل کشور بر آمد.
هم‌اکنون سه اپراتور تلفن‌همراه در ایران فعال هستند. سه اپراتور همراه اول، ایرانسل و رایتل در مجموع 60 میلیون مشترک در کشور دارند.
به گفته مدیران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم‌اکنون ضریب نفوذ اینترنت در کشور بیش از 100 درصد است. به این معنی که به ازای هر نفر بیش از بک سیم‌کارت در کشور وجود دارد.
دو اپراتور همراه اول و ایرانسل در حوزه نسل دوم موبایل ارائه سرویس می‌کنند و توانسته‌‌اند خود را تا نسل 2.75 ارتقا دهند. رایتل نیز نسل سوم را ارائه می‌کند.
همراه اول می‌گوید هم اکنون مقدمات فنی ارائه خدمات نسل سوم را مهیا کرده و به انتظار تخصیص فرکانس نسل سوم از سوی دولت نشسته است.
هنگامی که در سال 1373، همراه اول عرضه سیم کارت را در کشور آغاز کرد؛ ایران در منطقه پیشتاز بود و در جهان نیز تلفن همراه تکنولوژی نوینی محسوب می‌شد. نسل سوم تلفن همراه در حالی با تاخیر وارد کشور شده که برخی کشورها در حال راه اندازی نسل چهارم تلفن همراه هستند.