برنج دومین محصول استراتژیک دنیا محسوب می شود و محصول استراتژیک مستقیما با امنیت ملی و غذایی یک کشور مرتبط است دانه برنج پس از گندم دومین غله مهم دنیا به حساب می آید و مهمترین محصول و منبع غذایی بیش از یک سوم جمعیت جهان را تشکیل می دهد. حدود ۲۰۰۰نوع برنج در سراسر دنیا کشت می شود که ترکیبات و خواص و طعم آنها به عوامل متعددی بستگی دارد. مبدا پیدایش برنج در جنوب شرقی آسیا است و حدود ۹۵ درصد تولید برنج جهان نیز در چین و هندو آسیای جنوب شرقی است.
برنج در ایران
کشت برنج درشمال ایران و قسمت هایی از جنوب ایران قدمتی طولانی دارد و در استان های مازندران و گیلان برنج مرغوب و در استان های دیگر بیشتر برنج پر محصول کاشته می شود استان مازندران در رتبه اول و استان های گیلان، گلستان، فارس ، خوزستان و پارس آباد مغان در رتبه های بعدی از نظر تولید قرار دارند.
میزان سرانه مصرف برنج در کشور رو به افزایش است
در دو دهه اخیر میزان مصرف سرانه برنج کشور از ۱۵تا۲۰کیلو گرم به ۳۸ تا ۴۰ کیلوگرم افزایش یافت که به عواملی از قبیل تولید داخلی ،میزان واردات ،توزیع واردات با سهمیه ارزان قیمت توسط دولت و سایر عوامل مربوط می شود.
انواع برنج در ایران با قیمتهای متفاوت
*صدری حسن سرایی- صدری سالاری- صدری دم سیاه – صدری دم سفید – صدری دم سرخ- صدری علی کاظمی- صدری هاشمی- صدری شاه پسند- *موسی طارم- طارم دیلمانی- سنگ طارم- طارم رشتی- اهلمی طارم- سنگ جو- طارم امیری- طارم محلی- رشتی سرد- *بینام- حسنی- عنبربو- قصرالدشتی- چمپا بودار- غریب- محمدی- قشنگه- گرده*خزر- فجر- نعمت- ندا- سپیدرود- هراز- آمل3- ساحل- شفق- کادوس- دشت- چرام3- زاینده رود- کوهرنگ- یاسوج1- سازندگی- آمل2- هیبرید- شیرودی…این اسامی گیجتان نکند. تنها چیزی که بد نیست بدانید این است که اینها گونه های برنج ایرانی است که در 4 گروه اصلی قرار دارند:
به ترتیب از بالا به پایین: صدری- طارم – گرد – پرمحصول هدف شناخت انواع برنج ایرانی نیست. بلکه این نکته که تشخیص برنج و خلوص و کیفیت آن به خصوص در حالت خام و پخت نشده بسیار کار مشکلی است که حتی کارشناسان نیز به سختی از عهده آن بر می آیند.
لذا اعتماد به فروشنده و تولید کننده، اصلی ترین راه تهیه برنج مرغوب است.
شروع رنج شالیکار
همه ساله در اردیبهشت ماه است که شالیکاران دست به کار می شوند تا کشت برنج را در هر مرحله بارنج به اتمام برسانند مرداد ماه با گرمای شرجی طاقت فرسایی که دارد موسم رسیدن برنج و خوشه دادن آنهاست وقتی خوشه های برنج طلایی شد درو آغاز می شود در زمان رسیدن برنج ها دمای هوا به شدت بالا میرود و در این مرحله برنجکاران در دو مرحله صبح و عصر کار می کنند کارها به طور کلی گروهی است و زن و مرد با یاری و مساعدت یکدیگر آن را انجام می دهند و نتیجه رنج کشاورزان درون کیسه ها راهی کارخانه های شالیکوبی می شود و اکنون زمان آن رسیده که کشاورزان استراحت کنند و نتیجه دسترنج خودرا ببینند اما حقیقت چیز دیگری است و این تازه آغاز کار است.
رقابت با برنج های وارداتی عامل ورشکستگی و ناامیدی کشاورزان برنج ایرانی عطر و طعمی منحصر به فرد دارد و اگر در هنگام پخت بتوانند آن را خوب در بیاورند آنقدر خوش طعم است که بدون خورشت هم می توان آن را خورد و لذت برد و کیفیت آن به حدی بالاست که اصلا قابل رقابت با برنج های خارجی نیست اما در آستانه برداشت برنج جدید خروار خروار برنج پارساله در کارخانه های شالیکوبی موجود است و کشاورزان نگران که آیا دسترنج آنها به فروش می رود؟ آیا حداقل هزینه های که در تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت متحمل شده به او باز می گردد ؟آیا میتواند بدهی ها و قسط وام هایی که اخذ کرده را به موقع پرداخت کند ؟ اوست که با تمام سختی های ممکن، هر سال زمان نشا برنج با عشق مضاعف شروع به کار می کند و هر سال به امید اینکه دیگر مانند سال قبل نیست شروع به کشت می کند اما وقتی زمان فروش می رسد نا امیدانه شروع به تقلا می کند حتی بسیاری از کشاورزان به دلیل هزینه های بالای کشت، زمین خود را می فروشند آری آنها مجبور می شوند زمین خود را که بخشی از هویت آنهاست بفروشند.
امسال وضعیت شالیکاران اسفناکتر از سالهای قبل
بنابر گزارش میدانی پایگاه خبری هراز نیوز شالیکاران در آستانه ورشکستگی هستند
ع.ت کارخانه دار و کشاورز در گفتگو با ما بیان کرد: در آستانه برداشت برنج جدید انبارهای شالیکوبی ها مملو از برنج است و کشاورزان بدهکار نامید و ملتمسانه، تقاضای فروش برنج خودرا دارند هرشالیکوبی ها بنا به ظرفیت خود ۲۰۰تا۱۰۰۰تن برنج پارساله برای فروش دارد این درحالی است که زمان زیادی به برداشت برنج امسال نمانده است. سرنوشت برنج های پارسال نگران کننده است که با گرم شدن هوا یا از حمله حشرات در امان نمی مانند و یا در چنگ دلالانی می افتند که با کمترین قیمت ممکن با منت بسیار این برنج ها را از کشاورزان می خرند.
واردات بی رویه برنج و عدم ایجاد موانع برای ورود برنج خارجی
رضا برنج فروش نیز در این باره گفت : اگر جلوی واردات برنج گرفته شود مشکل ما حل می شود این مردم هستند که حق انتخاب دارند و برنج تولیدی فقط در شمال ایران پاسخگوی نیاز کل کشور است او گفت اگر قرار است برنجی وارد شود به همان نسبت برنج ما هم صادر شود و حفظ تعادل صادرات و واردات برنج این مسئله را تا حد زیادی حل می کند.
محمدی برنج فروش هم می گوید : اولویت ما برای ارائه محصولات موجود در بازار برنج ایرانی است اما برنج وارداتی مشتری زیادی دارد و حتی اگر ما در مغازه های و فروشگاه های برنج برنج وارداتی به خصوص برنج هندی برای فروش ارائه نکنیم سوپر مارکت ها و حتی عطاری ها اقدام به ارائه آن میکنند واین امر مشکل را بیشتر میکند.
واردات ۴۰۰ هزار تن برنج خارجی مازاد بر مصرف
یزدان پناه مسؤول مرکز بین المللی تجارت و پایانه صادرات برنج در آمل در پاسخ به این سوال که چرا امسال این مشکل پیش آمده و برنج های پارساله به فروش نرفته گفت:در رابطه با برنج مشکلات عدیده ای وجود دارد که هیچ وقت ریشه ای به آن پرداخته نشده است و هربار سعی بر این شد که با راهکارهای کوتاه مدت این مسایل را حل کنیم واین طبیعی است که راهکارهای کوتاه مدت به درد همان زمان می خورد اما مشکلات همچنان برای سالهای آتی باقی می ماندو به شکل دیگری بروز پیدا می کند تولید برنج دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای در کشور است و از آنجایی که ما باید در تولید برنج به خودکفایی برسیم راهی جز حل مشکلات مربوط به برنج نداریم علل دیگری که مانع حل مسایل مربوط به برنج می شود این است که ما زنجیره تولید را صرفا کاشت، داشت و برداشت می دانیم و مهمترین زنجیره یعنی بازرگانی و تجارت را نادیده می گیریم در صورتی که هر کالایی در هر کجای جهان که تولید شود ابتدا باید بازاریابی و سپس تولید شود و اگر بخش بازرگانی دیده شود تمام موارد در این راستا حل می شود.
در شش ماهه اول امسال ما شاهد واردات ۱میلیون و دویست هزار تن برنج خارجی به کشور بودیم سرانه مصرف برنج ۳۶ کیلو برای هر ایرانی است یعنی کل نیاز کشور سه میلیون تن است و دو میلیون و دویست هزار تن تولید داخلی داریم و ۸۰۰هزار تن نیاز است تا برنج وارد کنیم و امسال۴۰۰ هزار تن برنج مازاد بر مصرف وارد کشور شده است و باید این به درستی مدیریت شود و نوسانات قیمت برنج، بیشتربه دلیل اینکه زمان مشخصی برای واردات برنج خارجی وجود ندارد بازار برنج را از تعادل خارج می کند و نظارت مراجع ذی ربط در این زمینه از اهمیت ویژه برخوردار است از طرفی ما باید ساختار بازرگانی را اصلاح کنیم و بازار برنج کشور را تنظیم نماییم اگر بازار تنظیم شود خود به خود شوک هایی که به بخش تولید وارد می شود کم می شود و فاصله بین تولید کننده و مصرف کننده به حداقل می رسد وسود حداکثری چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ کمی هم به تولید کننده و هم به مصرف کننده می رسد. بنابراین ما باید تمام حلقه های تولید را ببینیم.
بازار گل آلود فرصتی برای ماهیگیری دلالان تاجرنما
یزدان پناه در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا تجار در انتظارند تا در دقیقه نود برنج را به کمترین قیمت از کشاورز بخرند و کشاورز مستاصل حاضر به فروش می شود گفت :هر بازاری که آشفته شود فرصتی برای دلالان ایجاد می کند که با ورود به بازار سود کلانی به جیب می زنند و موج قیمتها و شوک ها انگیزه را برای دلالان ایجاد می کنند اما اگر موج ها و شوک های بازار نباشد برای دلالان اصلا جذاب نیست و مشکل اساسی این است که این تصورات نامناسب باعث می شود تا اختلاف بین کشاورز و تاجر ایجاد شود و اینجا هر چه این شکاف بیشتر شود تجار واقعی کنار می روند و جایشان همان دلال ها می نشیند اما کشاورزان باید هشیار باشند که تجار سرمایه گذاری و ریسک پذیری و بازاریابی می کنند و جزو بدنه خودشان هستند متاسفانه این ذهنیت را دلالان در ذهن کشاورزان می کارند و این امر باعث کنار رفتن تاجران درستکار می شود و یک تاجر نمی اید صبر کند و برنج ، ضعیف و خراب شود و بعد به قیمت کم بخرد این ذهنیت را دلالان تاجر نما ایجاد می کنند. وی ادامه داد : اگر ما بتوانیم برنج مرغوب خود را صادر کنیم چند برابر می توان برنج خارجی وارد کرد بدون اینکه ارز از کشور خارج شود و این لازمه اش این است که برنج کیفی خود را معرفی کنیم اما تصمیمات مقطعی باعث ورود برنج خارجی شد و در یک مقطعی که بازار دچار تشنج شده بود دولت به دلیل تنظیم بازار و دلایل عدیده دیگر اجازه داد تا برنج خارجی وارد شود اما این مازاد بازار برنج کیفی و طارم محلی خودمان را دچار رکود کرد وگرنه برنج های پر محصول که بازار و قیمت خود را دارد.
مدیر تولید انجمن بازرگانی ایران در این زمینه اظهار کرد: تصمیمات خود را به دولت و مسوولان اعلام کرده اند و قطعا مسؤلان گام هایی را در این راستا خواهند برداشت. او گفت: ذائقه مردم به سمت برنج خارجی پیش می رود و علت آن تبلیغات بالای برنج های خارجی است و واقعا برنج کیفی ما تاب رقابت با آنها را ندارد و دلیلی هم ندارد تا ما تلاش کنیم قیمت برنج کیفی خود را کاهش دهیم و اقدامات درست به موقع گرفته شود تا تمرکز بازار صرفا بر برنج های پر محصول و وارداتی نباشد.
گزارش؛ الهه دبیریان