رضا جمالی| موضوع فیلم مبتذل که بعید است کسی طرفدار آن باشد، دوباره از سینمای ایران سر برآورده است. این‌بار، اما معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی دوره حجت‌الله ایوبی درباره آن صحبت کرده و از دغدغه‌اش درباره «ارتقای سطح سلیقه مخاطب» سخن گفته است. او این را دیروز پیش از آن‌که با «شهروند» به گفت‌وگو بنشیند، گفته بود؛ «نباید اجازه داد که برخی فیلم‌های مبتذل ساخته شود، چون در پروسه اکران، فیلم‌های فاخر و فرهنگی در مقابل برخی فیلم‌های کمدی که استانداردهای کافی نیز ندارند، له می‌شوند و فیلم‌های سخیف بیش از فیلم‌های جدی در اکران عمومی دیده می‌شوند». او در گفت‌وگویی با «شهروند» به سوالات زیر پاسخ داد:
شما گفته‌اید فیلم مبتذل نباید ساخته شود و روال کار را هم به صدور پروانه ساخت، محول کرده‌اید. مگر می‌شود قبل از ساخت فهمید فیلم مبتذل است یا خیر؟
حتما می‌شود. ما در شورای پروانه ساخت بحث‌مان ارزشیابی است. این‌که چه فیلم و فیلمنامه‌ای قرار است ساخته شود و این‌که چه تیمی می‌خواهد یک فیلمنامه را بسازد، می‌شود فهمید که نتیجه کار چه خواهد شد. برای همین است که یک فیلمنامه با فلان کارگردان و تهیه‌کننده، مجوز می‌گیرد و همان فیلمنامه با کارگردان و تهیه‌کننده دیگر، پروانه ساخت نخواهد گرفت.
من با یکی از کارگردان‌ها صحبت می‌کردم و او می‌گفت، ممکن است از روی فیلمنامه بتوان ٥ تا ١٠درصد خروجی را فهمید اما بیش از این بعید است.
به هرحال با توجه به فیلمنامه و تیم ساخت همان‌طور که گفتم، می‌شود خروجی نهایی را تا حدودی تشخیص داد و همین موضوع یکی از مواردی است که می‌تواند از ساخت فیلم‌های مبتذل جلوگیری کرد.
منتقدان شما می‌گویند اگر می‌شد فهمید چرا اجازه فیلم‌های… را داده‌اید؟
این فیلم‌ها بخشی ربطی به دوره من ندارد. یکی از این فیلم‌ها که نام بردید، قبل از ما ٣بار پروانه ساخت گرفت و ما هم به همان دلیلی که ٣بار پروانه ساخت گرفته بود، به آنها پروانه دادیم.
حالا این فیلم مبتذل چه هست؟
فیلم مبتذل فیلمی است که با هنجارهای فرهنگی ما متفاوت است. الان مشکل ما در حوزه فیلم‌سازی و این‌که برخی از فیلم‌ها مبتذل می‌شود، این است که تعدادی از فیلم‌ها، کپی دسته چندم برخی از فیلم‌های زمان شاه هستند. کپی فیلم فارسی‌هایی که در زمان خودشان چیزی نبودند، کپی‌اش که دیگر تکلیفش مشخص است. یک‌بار هست که فیلم اقتباسی است. بارها از روی یک رمان، فیلمی ساخته شده و هربار هم که ساخته می‌شود، گویی فیلم نویی ساخته شده است یا حتی می‌بینید برخی کپی می‌کنند اما از روی یک فیلم درست و قابل دفاع این کار را می‌کنند. بنابراین تا این‌جا چیزی نیست اما وقتی فیلم بشود، کپی از روی یک فیلم که خودش کپی است و فقط فیلم را به شکل امروزی درآورند، این فیلم مبتذل است. برخی از فیلم‌ها هم هست که با استفاده از کلمات یا دیالوگ و حرف‌های سخیف می‌خواهد پول دربیاورند. این شیوه پول درآوردن در سینما بدترین راه پول درآوردن و پولدارشدن است. به نظر من می‌شود در این سینما به صورت عزتمندانه پول درآورد. برخی از فیلم‌های ما، شبیه تئاترهای آزاد شده‌اند که متاسفانه همه چیز در آن آزاد است. مخاطب این نوع تئاترها می‌دانند که وقتی برای دیدن تئاتر ازاد می‌روند، باید منتظر دیدن هرچیزی باشند اما سینما در کشور ما موضوعش متفاوت است. ما باید وقتی به سینما می‌رویم، بتوانیم با خانواده خود این فیلم‌ها را نگاه کنیم و از دیدن آن و شنیدن دیالوگ‌هایش، خجالت نکشیم.
احتمال تغییر فیلم‌ها هنگام ساخت با نسخه اولیه وجود دارد؟
من به یکی از موضوعاتی که به آن اعتقاد دارم، این است که از روی تیم سازنده می‌توان نتیجه نهایی را با تقریب خوبی به دست آورد. به هرحال وقتی فیلمنامه را برای پروانه ساخت می‌دهند، ما باید از روی همین داده‌ها تشخیص دهیم. راه دیگر که نداریم اما تجربه ثابت کرده برخی از تیم‌ها سازنده داستانی را برای ساخت به شورای پروانه ساخت ارایه می‌دهند اما خروجی آنها با آنچه ارایه کرده بودند، به قدری تفاوت داشت که ما در شورا شوکه می‌شدیم. در یکی از نمونه‌ها، بعد از ساخت تغییراتی به وجود آمده بود و قرار شد کارگردان ٧ مورد اصلاحات انجام دهد اما درنهایت بیشتر آنها مقاومت می‌کنند و با کلی دعوا و کشمکش، گاهی پای وزیر و معاون وزیر و اعضای شورا را به میان می‌کشند. از این نمونه‌هایی که خط داستانی کامل عوض شده، زیاد وجود دارد.
مشکل کجاست؟
مشکل از نظر من این است که گروهی فقط می‌خواهند پول دربیاورند. آنها دغدغه فرهنگ ندارند. هر چیزی که به آنها بدهی و بشود از آن پول درآورد، به نمایش درمی‌آورند. در آن مصاحبه بحث من این بود نباید ذائقه مخاطب را سطحی کنیم. محصولات مبتذل هم بر این ذائقه تأثیر خواهد گذاشت و سینما باید طوری باشد که همه ما بتوانیم با خانواده خود با آسودگی در سینما حاضر شویم و خجالت نکشیم.
معاون سابق نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی دیروز در یک مصاحبه در برابر این استدلال که فیلم خارجی در مقابل آثار مبتذل که ساخته می‌شود، شرف دارد! و می‌شود آنها را نمایش داد، گفته بود: «تعداد زیادی فیلم خارجی را مردم در طول روز می‌بینند، البته نه روی پرده سینماهای کشور، بنابراین اگر قرار است فیلم‌های خارجی روز، روی پرده سینماها برود، به عقیده من لازم و ضروری است که با مراقبت‌های ویژه‌ای این کار انجام شود. او این را هم گفته بود که: «باید مسأله را حل کرد و اجازه ندهیم چنین فیلم‌ها ساخته یا به نمایش درآید. نباید بگذاریم سطح سلیقه مخاطب پایین بیاید، این درحالی است که هم‌اکنون فیلم‌های جدی و فاخر فرهنگی ما در مراحل اکران «له» می‌شوند. در مقابل برخی فیلم‌های کمدی که استاندارد سینمایی ندارند، دیده می‌شوند، این مهم را باید در وزارت ارشاد و حوزه‌های شوراها مراقبت کرد و تسلیم فشارها نشویم.»
برخی می‌خواهند با دیالوگ‌های سخیف پول دربیاورند
تعریف فیلم مبتذل از نگاه حبیب ایل بیگی
