فاطمه صفری| هفدهم مرداد درحالیکه روحانی وزرای پیشنهادی خود را به مجلس ارایه داد، جای خالی وزیر علوم خودنمایی میکرد. طبق روند همیشگی رئیسجمهوری برای اداره این وزارتخانه با استفاده از اختیارات خود دکتر ضیاء هاشمی معاون فرهنگی و اجتماعی این وزارتخانه را بهعنوان سرپرست وزارت علوم انتخاب کرد. اما چند روزی است که منصور غلامی، رئیس دانشگاه بوعلی همدان بهعنوان وزیر پیشنهادی دولت دوازدهم به مجلس پیشنهاد شده است و موجی از انتقادات دانشجویان را بهوجود آورده، بهگونهای که محمود صادقی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات اینگونه گفت: «غلامی با ایدهآل اصلاحطلبان فاصله دارد و او را تنها قابلقبول میداند.» این در حالی است که داوود محمدی، نایبرئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات نگاه متفاوتی به چنین انتخابی دارد و در گفتوگو با ایلنا بیان کرد: «به هرحال وزیر علوم را باید رئیسجمهوری معرفی کند. اتفاقا ما در فراکسیون امید و مجمع نمایندگان تهران در نامهای تاکید کردیم که گزینه موردنظرمان، دکتر فرجی است. ولی گویا به هر دلیل، نظر رئیسجمهوری این نبوده و باید ببینیم روحانی چه میکند.» اما حجم این انتقادات به همینجا ختم نشد و ٨هزار فعال دانشجویی در نامه سرگشادهشان به رئیسجمهوری نوشتند «دانشگاه را نجات دهید». این فعالان دانشجویی در نامهای که به رئیسجمهوری نوشتند، از وضع بد دانشگاهها سخن به میان آوردند، به کیفیت بد آموزشی اشاره کرده و همچنین اجازهندادن به صداهای انتقادی را مزید بر علت دانستند و خواستار ادامه مشی فرجیدانا شدند. بیش از ۵۰۰فعال نشریات دانشجویی سراسر کشور با امضای نامهای خطاب به رئیسجمهوری، نسبت به بلاتکلیفی وزارت علوم، فناوری و تحقیقات و عدم معرفی «وزیر دانشگاه» انتقاد کرده و خواستار معرفی گزینهای همسو با شعارهای روحانی در جریان تبلیغات انتخابات ریاستجمهوری شدند. اما ماجرا به همین جا ختم نشد و کاربران فضای مجازی هم دستبهکار شدند و در رویارویی با گزینه پیشنهادی رئیسجمهوری هشتگ # دانشگاه- تنهاست را در مخالفت با این انتخاب به راه انداختند.
اکنون وزیر انتخابی مورد مناقشه قرار گرفته است، مناقشهای که در یکسو دانشجویانی قرار دارند که شعارهای روحانی را با عملکردش یکسان نمیدانند و در سوی دیگر نمایندگانی که معلوم نیست چه در سر دارند و اینکه آیا غلامی با این حجم از انتقادات میتواند سکاندار وزارت علوم شود یا خیر؟ برای رسیدن به این پاسخ که آیا منصور غلامی میتواند سکاندار وزارت علوم شود؟ با کارشناسان گفتوگو کردهایم.
پیشینه
نگاهی به کسب رأی اعتماد در دولتها
به دست نیاوردن رأی اعتماد مسأله جدیدی نیست و از دیرباز تاکنون وجود داشته است و ما همواره شاهد بودهایم که دولتها با معرفی کابینه خود تعدادی از وزرای پیشنهادی رأی اعتماد را به خود اختصاص دادهاند یا نه، حال آنکه در دولتی کمتر یا نه این موضوع تا حدود زیادی به گرایش سیاسی اعضای مجلس بستگی دارد. اما در دوران دولتهای احمدینژاد با وجود گرایش تقریبا یکسان سیاسی میان دولت و مجلس ما چهرهای دیگر از مجلس را مشاهده کردیم تا جایی که نمایندگان مجلس روی خوشی به گزینههای پیشنهادی دولت نشان ندادند و سه وزیر
آموزشوپرورش، رفاه و تعاون از به دست آوردن رأی اعتماد ناکام ماندند. صادق محصولی دیگر وزیر پیشنهادی محمود احمدینژاد با مشاهده واکنش شدید نمایندگان مجلس انصراف داد و چهار وزیر پیشنهادی احمدینژاد در دولت اولش ناکام ماندند که این امر ناتوانی در کسب رأی اعتماد وزرای پیشنهادی دولت از سوی نمایندگان مجلس را نشان میدهد. اما این ناکامی تنها برای دولت اول احمدینژاد رقم نخورد، چراکه در دولت دوم با معرفی وزرای پیشنهادی خود و با بررسی رأی اعتماد وزیران، مجلس به سه تن از وزرای پیشنهادی وی رأی منفی داد: محمد علیآبادی، سوسن کشاورز و فاطمه آجرلو و مابقی وزرا مورد تایید نمایندگان قرار گرفتند. اما این ناکامی تنها گریبانگیر احمدینژاد نشد، چراکه سه تن از وزرای او نتوانستند از مجلس شورای اسلامی رأی اعتماد دریافت کنند، اما اکنون روحانی در دولت دوم با معرفی ١٧ وزیر پیشنهادی خود، ١٦ نفر از آنان رأی اعتماد را به خود اختصاص دادند. اما اکنون مشخص نیست از میان دو وزیر پیشنهادی دیگر هر دو بتوانند بر مسند قدرت تکیه بزنند یا نه.
نظر موافق
همسو با نگرشها
محمود صادقی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات| موضوع مورد مناقشه این روزها معرفی وزیر علوم است که مخالفان و موافقان زیادی را به دنبال داشته، چراکه انتقادات بسیاری برای معرفی غلامی در این سمت ایجاد شده است. محمود صادقی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه معتقد است: «ابتدا درمورد وزیر پیشنهادی علوم انتقاداتی را مطرح کردم، اما با توجه به اینکه چند روزی درحال برگزاری جلسات و گفتوگو هستیم نظر مثبتی به آقای غلامی پیدا کردهام. به همین جهت میتوان گفت غلامی پتانسیلهای لازم را برای تصدیگری در سمت وزارت علوم دارد. اما در عینحال برای شفافیت بیشتر برنامههای مدنظرشان نیاز به گفتوگوی بیشتری داریم، زیرا انتقاداتی وجود دارد که با گفتوگو میتوان به یک جمعبندی جامع دست یافت.»
این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات با اشاره به اینکه آقای غلامی بهتازگی از برنامههایشان سخن به میان آوردهاند که نشاندهنده تجربه کافی در عرصه مدیریتیشان است، در این زمینه ادامه داد: «آقای غلامی در چند روز اخیر با ارایه برنامه خود نشان دادند یکی از مدیران باتجربه درعرصه آموزش عالی هستند، زیرا با توجه به برخی از سوالاتی که مورد پرسش قرار گرفته بود، به خوبی پاسخ دادند که این امر بیانگر آن بود که آقای غلامی از برنامه لازم برخوردارند، به همین جهت میتوان گفت از تخصص کافی برای برعهده گرفتن این سمت برخوردارند، البته لازم به ذکر است هنوز به جمعبندی درستی دست نیافتهایم، اما گذر زمان نگاههای مثبتتری را به ایشان اختصاص داده است.» صادقی با اشاره به هدفمند بودن غلامی در این زمینه توضیح داد: «برنامه آقای غلامی عمدتا براساس برنامههای بالادستی تنظیم شده است و برمبنای این اسناد ازجمله سند برنامه ششم که میتوان به برخی از موارد آن اشاره کرد، ازجمله مواردی که آقای غلامی به آن تاکید دارند؛ علم و فناوری بومی که برای توسعه مشارکت و همکاری ملی و بینالمللی است که درحال تجربه در دانشگاه بوعلی همدان نیز بودند. از دیگر برنامههایی که میتوان به آن اشاره کرد، تاکیدشان بر آمایش سرزمین است و همچنین پافشاری زیادی بر ارتقای کیفی به جای افزایش کمی دارند که بر تداوم بازنگری آموزشی تاکید دارند و ارتقای کیفی، همچنین بر حوزه علوم انسانی تاکید بسیاری دارند که باید ارتقای کمی و کیفی پیدا کند و بسیاری دیگر از این قبیل برنامههای موثر را در نظر دارند که این امر نشانگر تواناییشان است که امید میرود با چنین برنامهای و همدلیهای پیشرو مواردی که گفته شد محقق شود.»
این نماینده مجلس با اشاره به اینکه این روزها همهمه آن است که آقای غلامی رویکرد اصلاحطلبانه ندارد، در این زمینه توضیح داد: «اما از نظر رویکردی به این نتیجه رسیدیم که رویکردی اصلاحطلبانه دارند و حساسیتی بر این نگرش وجود دارد که با صحبتهایی که شده بیشتر به این رویکرد پی بردیم. اما در مورد عملیشدن برنامههای غلامی همواره نقد بر این موضوع وارد بوده است، چراکه بیشتر برنامهها کلی است و به صورت جزیی مورد بررسی قرار نگرفتهاند. به همین جهت نمیتوان گفت چه برنامههایی در چهار سال آینده با زمانبندی و بدون نقص ارایه میشود؛ برنامهای نظارتپذیر.»
صادقی، غلامی را از جنس آموزش میداند و در این زمینه میگوید: «غلامی نیرویی از جنس آموزش عالی است، به عبارتی قائل به توسعه علمی کشور است و نگاه اجتماعی همسو با روند توسعه علمی کشور دارد و با نگرشی که دارد میتواند استقلال دانشگاهها، فضای باز و امن در دانشگاهها را محقق کند و بعد از انتقادات و شبهاتی که در روزهای اخیر به وجود آمده این موضوعات را پاسخ دهد، به همین جهت ما از آقای غلامی خواستهایم تا با دانشجویان به گفتوگو بنشیند و انتقادات آنها را از نزدیک بشنود و به صورت مستقیم پاسخگوی آنها باشد.»
این نماینده مجلس در خاتمه با اشاره به اینکه بسیاری بدون هیچ شناختی انتقادات تندی به آقای غلامی وارد کردهاند، در این زمینه بیان کرد: «شخصیت آقای غلامی برای بسیاری که انتقادات تند به ایشان وارد میکنند، شناخته شده نیست، همچنین شبکههای ایجاد شده و فضای مجازی را میتوان مزید بر علت دانست که نیمهخالی لیوان را برجسته کردند و از نیمه پر لیوان غافل ماندند و فقط به نقاط ضعف بهصورت اغراقشده اشاره کردند، زیرا آنگونه که ضد ایشان تخریبشده نیست، همچنین باید در نظر داشت که آقای غلامی اجرای منشور حقوق شهروندی را برای دانشجویان درنظر گرفته است. به عقیده بنده ایشان با سابقه خوب مدیریتی که در دوران آقای خاتمی داشتند، در دوره اخیر از توانمندی لازم برای اداره وزارت علوم برخوردارند و همانگونه که قبلتر گفته شد نیاز به گفتوگوهای بیشتری است.»
نظر کارشناس
نباید عینک سیاسی به چشم داشت
فرهاد فلاحتی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات | فرهاد فلاحتی از دیگر نمایندگان مجلس در این زمینه بر این باور است: «در رزومه دکتر غلامی آنچه مشهود است مسئولیتهایی است که او در دولت آقای خاتمی بر عهده داشته و به عنوان چهرهای اصلاحطلب تلقی میشود. پس انتظار میرود کارکرد و عملکرد مناسبی را پیش رو داشته باشد.»
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات با اشاره به اینکه وزیر علوم باید به دور از حواشی سیاسی باشد، در این زمینه توضیح داد: «غلامی فردی فعال و بدون حواشی تند سیاسی است. باید در نظر داشت که فاصلهگرفتن دانشگاه از فضای علمی موجب ضربهخوردن آن میشود؛ چرا که دچار سیاستزدگی میشود. به همین جهت باید فارغ از جناحبندی سیاسی به انتخاب وزیر دست زد؛ زیرا از اهمیت چندانی برخوردار نبوده و نیست. برنامههای مورد نظر و چگونگی ارایه و اجرای برنامههای وزیر پیشنهادی با شرایط دولت و چگونگی انطباق آنها بر اساس اسناد قانونی و بالادستی حایز اهمیت است.»
فلاحتی با اشاره به انتخاب مناسب روحانی در این زمینه توضیح داد: «مطمئنا وزیری که از طرف ریاستجمهوری به مجلس معرفی شده با توجه به همین دیدگاهها معرفی شده است. به عبارت دیگر آقای روحانی در ابتدا بررسی کرده که ایشان حواشی تند سیاسی ندارد و برای کار خود برنامه دارد و درنهایت عزم آن دارد كه در مسیر توسعه کمی و کیفی وزارت علوم گام بردارد و همه این مقولات قطعا مسائل فنی است که مجلس مورد توجه قرار میدهد؛ همانگونه که برای کابینه معرفیشده مورد توجه قرار داد.»
این نماینده مجلس در خاتمه توضیح داد: «همچنین در انتخاب وزرا نباید عینک سیاسی به چشم داشت؛ زیرا وزیر باید همسو با دولت باشد و دیگر آنکه برای توسعه وزارتخانه مربوطه برنامه داشته باشد؛ برنامهای که منطبق با اسناد سند توسعه ششم باشد. قطعا ایشان در حال حاضر از برنامههای خود در حال دفاع و صحبت در مورد چگونگی ارایه آنها است که در مجلس نیز مورد بررسی قرار میگیرد. همچنین نباید از یاد برد که ما برای سایر وزرا همین راه را در پیش گرفتیم؛ فارغ از دیدگاه جناحی و گروهی که بخواهیم در ابتدا مواضع سیاسی را مد نظر قرار دهیم و سپس توانمندی اشخاص را در نظر بگیریم؛ زیرا موجب ضربهخوردن به جامعه از این طریق میشود. همچنین آقای غلامی با هر نوع گرایش سیاسی باشد، باید برنامهها و توانمندیهایش را در نظر گرفت.»
نظر مخالف
حضور غلامی، تحدید دانشگاهها
امیررضا جهانی، فعال دانشجویی | اگر بخواهیم از مخالفت دانشجویان با تصدی غلامی در وزارت علوم بگوییم، ابتدا باید پای درد دل دانشجویان بوعلی بنشینیم. امیررضا جهانی یکی از دانشجویان بوعلی همدان در این زمینه میگوید: «همانطور که میدانید آقای غلامی در دوره اصلاحات نیز ریاست دانشگاه بوعلی همدان را برعهده داشتند و توانستند عملکرد طلایی از خود بر جای بگذارند و مثال عام و خاص شوند، اما گذشت زمان ایشان را به فردی محافظهکار تبدیل کرد.» این فعال دانشجویی با اشاره به اینکه انتظارات دانشجویی از آقای روحانی بهمراتب بیشتر بود، در این زمینه توضیح داد: «معمولا دانشجویان انتظارات زیادی ندارند، اما انتظار میرود که وزیر علوم توانایی آن را داشته باشد تا در دانشگاهها فضای باز سیاسی و نشاط ایجاد کند، فارغ از گرایش سیاسی خاص بهگونهای که آزادی بیان برای هر گرایش سیاسی وجود داشته باشد. بهعنوان مثال عملکرد مناسب وزیر نیرو خیلی بیشتر از گرایش سیاسی او مهم است، اما درخصوص وزیر علوم روی فضای سیاسی-فرهنگی دانشگاه تاثیرگذار و از تاثیر بسزایی برخوردار است، زیرا فضای کلی فرهنگی، سیاسی و امنیتی دانشگاه نمیتواند نتیجه عملکرد یک شخص اصلاحطلب باشد، همچنین باید در نظر داشت دکتر غلامی در مسائل صنفی عملکرد خوبی از خود بر جای نگذاشتهاند، به همین جهت اگر دکتر غلامی بهعنوان وزیر علوم رأی اعتماد بگیرد، ضعفهایی در مسائل فرهنگی و سیاسی به وجود میآید که ریشه در روحیه محافظهکارانه ایشان دارد.» این فعال دانشجویی با ابراز تاسف در این زمینه ادامه داد: «دکتر غلامی به فردی محافظهکار تبدیل شده، بهگونهای که حتی در هیچکدام از ستادهای انتخاباتی حضور پیدا نکردند. همچنین باید در نظر داشت دکتر غلامی با وجود اینکه خود را فردی اصلاحطلب معرفی کردهاند، در هر زمان که اقتضا کند معطوف به همان طیف میشوند. اصلاحطلبی که در جهت اصولگرایان قدم برمیدارد. چرا که طیفی از دانشجویان که به دنبال اخذ مجوز تشکل اصلاحطلب بودند هنوز که هنوز است موفق به اخذ مجوز نشدهاند. این محافظهکاری تا جایی ادامه پیدا کرده که دکتر غلامی حاضر به ملاقات با دانشجوها نمیشوند.» جهانی با اشاره به اینکه فضای فعلی دانشگاه همدان نسبت به سایر دانشگاهها محدودتر است و امکان بسیاری از فعالیتها وجود ندارد، در این زمینه ادامه داد: «دانشگاه بوعلی همدان نسبت به سایر دانشگاهها و نسبت به آنچه از دولت دکتر روحانی انتظار داشتیم از فضای بستهای برخوردار است و در صورتی که بهعنوان وزیر علوم رأی اعتماد بگیرند وضع سایر دانشگاهها به همین منوال خواهد شد که دو دلیل بیشتر نمیتواند داشته باشد؛ یکی بالا رفتن سنشان و دیگری فضای نهچندان باز دانشگاهی دولت دوازدهم نسبت به دولت خاتمی.» اما نباید از یاد برد که انتقادات دانشجویان مختص به مقولاتی که گفته شد، نمیشود و درد دل بسیار دارند؛ چرا که از نظر مدیریتی هم انتقاداتی به غلامی وارد شده است. این فعال دانشجویی در این زمینه میگوید: «دکتر غلامی با وجود آنکه دکترای باغبانی دارد، اما از زمینهای بسیاری که دانشگاه بوعلی دارد، نتوانستند بهره مالی هرچند کم بگیرند، حال چگونه عزم آن دارند که خواسته رئیسجمهوری مبنی بر کاهش وابستگی مالی دانشگاهها به دولت را برآورده کنند؟»
این فعال دانشجویی با ابراز تاسف در مورد برخورد نامناسب با دانشجویان میگوید: «اعضای حراست عرصه را برای دانشجویان تنگ کردهاند، زیرا در مواجهه با پوشش معمولی دانشجوهای خانم رفتارهای نامناسبی از خود نشان میدهند. همچنین نباید از یاد برد که در این دانشگاه مخالفت شدید با شکلگیری کانونهایی مثل کانون موسیقی خانه فرهنگ صورت میگیرد.»
جهانی در خاتمه با اشاره به عملکرد صنفی غلامی گوشزد کرد: «از نظر صنفی مهر امسال دانشجوهای دختر ورودی ٩٣ با مشکلات عدیدهای دست و پنجه نرم کردند، زیرا با عدم اختصاص خوابگاه مواجه شدند و تا زمان حل مشکلشان جایی برای اسکان نداشتند. از دیگر مواردی که میتوان به آن اشاره کرد، انتخابات شورای صنفی است که قرار بود سال گذشته مطابق قانون با هماهنگی اعضایی که یک سال شورای صنفی بودند، برگزار شود، اما این انتخابات هنوز که هنوز است برگزار نشده است. همچنین موضوع دیگری که در این مقوله میگنجد در مخالفت با «اتوماسیون حضور غیاب» از سیستم آموزشی دانشگاه، دانشجوها بهصورت خودجوش چهارهزار امضا جمع کردند و تحویل شورای صنفی دادند که این قانون را بردارند، اما با همان هماهنگیهای همیشگی شورای صنفی (تقریبا انتصابی) دانشگاه با مسئولان، حتی چهارهزار امضا کاملا نادیده گرفته شد.»
تجربه دیگران
نگاهی به انتخاب وزیر در دیگر کشورها
اما نباید پنداشت که همه کشورها مانند ایران چنین رویهای را طی میکنند، چراکه هر کشور متناسب با ساختار سیاسی آن دست به انتخاب وزرایش میزند، به عنوان مثال فرانسه یکی از کشورهایی است که قانون اساسی ایران شباهتهایی با آن دارد.
فرانسه
اما باید توجه داشت که نقش اصلي سياسي و اجرايي را به رئيسجمهوري سپرده است. هدف از افزايش اقتدار رئيسجمهوري، ايجاد ثبات و تداوم لازم در مقابل تزلزل حكومت در جمهوري چهارم اين كشور بوده است، نخستوزير را منصوب ميكند و درصورت درخواست وي، استعفاي حكومت را ميپذيرد. وزيران با پيشنهاد نخستوزير، توسط رئيسجمهوري تعيين ميشوند و عزل آنها نيز بنابر پيشنهاد نخستوزير، توسط وي انجام ميگيرد.
انگلیس
یکی از ویژگیهای نظام دموکراسی پارلمانی در بریتانیا، وجود رابطه تنگاتنگ میان قوه مجریه و مقننه است: اعضای دولت، کابینه و هیأت وزیران از میان نمایندگان مجلس انتخاب میشوند و نخستوزیر نیز خود یکی از نمایندگان مجلس عوام و رهبر حزب اکثریت است. ریشه پارلمان کنونی در شوراهای آغاز سدههای میانه بوده. این شوراها وظیفه رایزنی حکومتی را برعهده داشتند. بهطور نظری، قدرت اصلی قانونگذاری در دست «ملکه حاضر در پارلمان» است، درحالیکه درحال حاضر قدرت واقعی به مجلس عوام واگذار شده و ملکه طبق توصیه نخستوزیر عمل میکند و قدرت مجلس اعیان نیز محدود شدهاست.
كانادا
براساس قانون اساسي كشور كانادا، قوه مجريه شامل پادشاه و فرماندار كل و نخستوزير است كه هريك بر اين اساس داراي وظايفي هستند. ملكه انگليس، نهتنها ملكه كانادا بلكه رئيس دولت ديگر كشورهاي مشتركالمنافع نيز محسوب ميشود. نخستوزير، رئيس حزب سياسي است كه بنا به درخواست فرماندار كل به منظور تشكيل دولت انتخاب ميشود كه هميشه در مقام رهبر حزب از قويترين موضع نمايندگي در مجلس عوام كانادا برخوردار است. مقام نخستوزير ازجمله مقامات استثنايي است كه بخشي از آن، ناشي از موفقيت حزب در انتخابات است. نخستوزير، اعضاي كابينه خود را انتخاب ميكند، زماني كه يك عضو كابينه استعفا دهد، عمل او به سايرين لطمهاي وارد نميكند، ولي خالي ماندن پست نخستوزيري، طبيعتا استعفاي كابينه را به همراه دارد. بخشي از اختيارات نخستوزير در قدرت او در توصيه به فرماندار كل به انحلال پارلمان نهفته است. اين حق از يك سو در بيشتر مواقع به وي اختيار سرعت بخشيدن به انتخابات را ميدهد و از سوي ديگر، قدرت مانوري است كه نخستوزير، در برخورد با همكاران و احزاب مخالف در مجلس عوام اعمال ميكند.
ترکیه
در ترکیه رئيسجمهوری بهعنوان رئيس دولت، نماينده جمهوري و اتحاد ملت ترکيه وظايفي چون تعيين نخست وزير، اعضاي سطوح بالای قوه قضائيه، رئيس بانک مرکزي و سرپرست راديو و تلويزيون را به عهده دارد.
منابع دیگر
روزنامه شهروند برای دستیابی راحتتر و سریعتر مخاطبان و علاقهمندان به مطالعه در رابطه با اینکه غلامی میتواند سکاندار وزارت علوم شود؟ اقدام به تهیه منابع دیگر کرده است. به همین جهت اگر به این موضوع علاقهمند و مایل هستید مطالب بیشتری در این زمینه بخوانید، میتوانید به آدرسهایی که در زیر آمده است، مراجعه کنید.
http: //khabarone.ir/news/١١٧٨٨٢٠٩
خبروان
http: //www.ensafnews.com/٨٣٤٢٤
انصاف نیوز
http: //www.ilna.ir/%D٨%A٨%D٨%AE%D٨%B٤-%D٨%B٣%DB%٨C%D٨%A٧%D٨%B٣%DB%٨C-٣/٥١٩٠١١
خبرگزاری ایلنا