در سوره تکویر، در توصیف صحنه قیامت دریاها را این گونه توصیف کرده است: «وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ» (تکویر/ ۶)
«در کتاب قاموس اللغه نیز درباره “سجر” می نویسد: سجر به معنای افروختن آتش، پر کردن. راغب آن را تشدید آتش گفته، صحاح و قاموس آن را سرخ کردن تنور و پر از آب کردن نهر و غیر آن ها گفته اند. زمخشرى آن را پر کردن گفته سجر التّنور یعنى آن را با آتشگیره و هیزم پر کرد. خلاصه این ها، افروختن و پر کردن است و اصل آن بنا بقول مجمع، انداختن در آتش است.» [۱]
بنابراین معنای برافروخته شدن، ترجمه صحیحی خواهد بود که بعضی از ترجمه ها نیز، محور را برافروخته شدن گرفته اند:
فیض الاسلام: و آن گاه که دریاها افروخته (آتش) گردند (یا طغیان نموده و از حدّ و اندازه بگذرند.)
مشکینی: و آن گاه که دریاها پر شوند و جوشان گردند.
مکارم: و در آن هنگام که دریاها برافروخته شوند.
شعرانی: و آن گاه که دریاها پر کرده شوند.
حال اگر روزی برافروخته شدن، بیشتر در آتش دیده می شد و با بیان برافروخته شدن، ذهن ها به سمت آتش می رفت، امروزه با دیدن تصاویر سونامی، ما به وضوح می فهمیم که برافروخته شدن دریاها به چه شکل خواهد بود و این معنا با توصیفاتی که قرآن از زلزله روز قیامت دارد، کاملا متناسب است:
«یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ إِنَّ زَلْزَلَهَ السَّاعَهِ شَیْءٌ عَظیمٌ؛ [حج/ ۱] اى مردم! از (عذاب) پروردگارتان بترسید، که زلزله رستاخیز امر عظیمى است!»
«إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها؛ [زلزال/ ۱] هنگامى که زمین شدیداً به لرزه درآید.»
این زلزله چنان شدید توصیف شده است که تمام کوه ها را متلاشی می کند:
«وَ تَکُونُ الْجِبالُ کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ؛ [قارعه/ ۵] و کوهها مانند پشم رنگین حلاجى شده مى گردد!»
البته اگر تسجیر دریا به معنای آتش گرفتن آن نیز باشد، می توان درباره آن مطالبی بیان کرد:
۱٫ اگر این تعبیر قرآن در گذشته براى مفسران عجیب بود امروز براى ما جاى تعجب نیست، زیرا مىدانیم آب از دو ماده “اکسیژن” و”هیدروژن” ترکیب یافته که هر دو سخت قابل اشتعال است، بعید نیست که در آستانه قیامت آب دریاها چنان تحت فشار قرار گیرد که تجزیه شوند و تبدیل به یکپارچه آتش گردند. [۲]
۲٫ به گمان بیشتر مراد از بحر مسجور، دریاى مرکز زمین است و مفرد بودن آن مؤیّد این معنى است، چنانکه می دانیم مرکز زمین دریاى مذاب سهمگینى است و چون آیات راجع به قیامت است و از آیات “«وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها» [زلزله ۲] و زمین بارهاى سنگینش را خارج سازد، «وَ إِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ. وَ أَلْقَتْ ما فِیها وَ تَخَلَّتْ؛ [انشقاق/ ۳ و ۴] و در آن هنگام که زمین گسترده شود، و آنچه در درون دارد بیرون افکنده و خالى شود.»” می توان بدست آورد که در ابتداى قیامت مقدارى از آن مواد بیرون خواهد ریخت.
۳٫ هر چیزی در توان خدای متعال است و در آستانه قیامت، نظام حاکم بر عالم عوض می شود: «یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ؛ [ابراهیم/ ۴۸] در آن روز که این زمین به زمین دیگر، و آسمان ها (به آسمان هاى دیگرى) مبدل مى شود.»
پی‌نوشت:
[۱]. قاموس قرآن، ج ۳، ص ۲۳۲
[۲]. تفسیر نمونه، ج ۲۶، ص ۱۷۵