پیش از پاسخ به این سوال عرض می کنم که علاقه و محبت پیامبر به خدیجه به عنوان پشتوانه ای که اموال کلانش را آن هم از روی تدین در راه اسلام هزینه کرد بر احدی از مورخین مسلمان و غیر مسلمان و سنی و شیعه پنهان نیست.
پیامبر خدا درباره ی او فرمود :
ما أبدلنی الله خیرا منها، صدقتنی إذ کذبنی الناس، وواستنی بمالها اذ حرمنی الناس، ورزقنی الله الولد منها ولم‌یرزقنی من غیرها.
یعنی : خدا زنی بهتر از خدیجه به من نداد. هنگامی که مردم تکذیبم می‌کردند، او مرا تصدیق کرد و هنگامی که مردم مرا تحریم کردند، با ثروتش کمکم کرد. و خدا از او فرزندانی به من داد در حالی که از دیگر زنانم به من فرزندی نداد.
مطلب بالا را شیخ مفید در الافصاح، ص۲۱۷ نقل کرده است و دیگران نیز آن را نقل نموده اند.
اما سوالی که در این نوشتار به دنبال پاسخ آن هستیم این است که : آیا حضرت خدیجه(س) پیش از ازدواج با پیامبر، شوهر دیگری اختیار کرده یا نه، اختلاف نظر وجود دارد.
اکثر منابع تاریخی اهل سنت، ازدواج‌های پیشین حضرت خدیجه (س) را پذیرفته و نام‌های شوهران و فرزندانشان را ذکر کرده‌اند. بلاذری در انساب الاشراف، «ابوهاله هند بن نباش» را همسر خدیجه پیش از ازدواج با پیامبر (ص) دانسته است.
ابن حبیب نیز در کتاب «المنمّق»، در معرفی «نباش» او را مکنّی به ابوهاله و شوهر خدیجه(س) قبل از پیامبر (ص) معرفی کرده است. ابن حبیب همچنین در «المحبّر» در بیان اسامی کسانی که سه بار ازدواج نموده‌اند، نام حضرت خدیجه (س) را نیز آورده است و در این باره به ازدواج حضرت خدیجه (س) با «اباهاله النباش الاسیدی» و «عتیق بن عابد بن عبدالله بن عمر بن مخزوم» قبل از ازدواج با پیامبر (ص) تصریح کرده است.
با این حال برخی از نویسندگان شیعی بر این باورند که حضرت خدیجه (س) پیش از ازدواج با پیامبر ازدواج نکرده است. ابن شهرآشوب از قول سید مرتضی در «شافی» و شیخ طوسی در التلخیص، به عذراء (دوشیزه) بودن خدیجه (س) هنگام ازدواج با پیامبر (ص) اشاره نموده است.
همچنین برخی با نقد گزارش‌های موجود دربارۀ همسران خدیجه مدعی شده‌اند نمی‌توان پذیرفت در شرائطی که تعصبات قبیله‌ای در فضای فکری و فرهنگی حجاز حاکم بوده است، خدیجه (س) که خود از بزرگان نامور قریش بود، به ازدواج دو نفر اعرابی بیابانی از تمیم و مخزوم در آمده باشد.
همچنین صاحب السیره النبویه مینویسد : پژوهش‌های فوق در بارۀ فرزندان منسوب به خدیجه مدعی آن است که دو فرزند منسوب به او در حقیقت ، فرزندان خدیجه (س) نبوده، بلکه فرزندان هاله خواهر خدیجه (س) بوده اند. بنا بر این تحقیقات خدیجه (س) پس از مرگ شوهرِ هاله، سرپرستی هاله و دو فرزندش را برعهده گرفت، تا اینکه خواهرش (هاله) نیز از دنیا رفت و خدیجه (س) سرپرستی خواهرزاده‌هایش را بر عهده داشت و از آنجا که عرب، «ربیبه» (فرزندان همسر) را فرزند تلقی می‌نمود، آنها را فرزندان پیامبر (ص) برمی‌شمردند.
دلیل دیگری نیز بر بعید بودن این ازدواج ها وجود دارد و آن اینکه چگونه میتوان پذیرفت رحمی که قرار است سرچشمه ی کوثر باشد و ام الایمه گردد میشود قبلا شوهر کرده باشد و حتی فرزند دار شده باشد ؟! آیا رحم کسی که با مشرکین از اعراب ازدواج کرده و رحمش محل تربیت فرزندان آنان بوده لیاقت دارد که همسر خاتم انبیا و محل تربیت نور خدا حضرت زهرا و امامان معصوم از فرزندانش باشد ؟!
آری گویا کارخانه ی جعل حدیث بوده است که خواسته با نقل این امور شان مادر مومنان حضرت خدیجه را پایین بیاورد.
سید مصطفی سیار ، کارشناس مذهبی هراز نو