گروه ورزش| استفاده از ماده‌ای به نام متادون در میان فوتبالیست‌های ایران رواج پیدا کرده و مثبت شدن آزمایش چند ورزشکار در رشته فوتبال و فوتسال به خاطر استفاده از این ماده، گواه این موضوع است. به ادعای یکی از مسئولان سابق کمیته اخلاق ٨٠درصد فوتبالیست‌های امروزی از چنین ماده‌ای به دلایل مختلف استفاده می‌کنند اما چون در آزمایشات پیش‌فصل وجود این ماده در بدن فوتبالیست‌ها تست نمی‌شود، فقط در آزمایشات دوپینگ بعد از هر مسابقه رویت ماده متادون در بدن ورزشکاران مشخص می‌شود. حال این‌که ماده متادون دقیقا چیست و چرا ورزشکاران از آن استفاده می‌کنند را در ادامه بررسی کردیم تا شاید راهکاری برای جلوگیری از رواج این اتفاق اندیشیده شود. در هفته جاری تست دوپینگ ٢ فوتبالیست دسته اولی مثبت اعلام شد که به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با دوپینگ یکی از آنها از ماده متادون استفاده کرده است. همچنین به گفته رئیس مرکز پزشکی سازمان لیگ فوتبال ایران پیش از این نیز
٢ بازیکن فوتسال تست دوپینگ‌شان به دلیل استفاده از همین ماده مثبت اعلام شده بود. این مسأله می‌تواند یک اخطار جدی برای فوتبال ایران باشد که نشان می‌دهد استفاده از این ماده در میان فوتبالیست‌ها رواج پیدا کرده است.
متادون چیست؟
متادون از خانواده مواد شبه‌افيونى است و بيشتر در درمان وابستگى به ساير شبه‌افيونى‌ها نظير هرويين، كديين و مرفين كاربرد دارد. متادون يك شبه‌افيونى (اپیویید) مصنوعى است، يعنى از مواد شيميايى در آزمايشگاه به دست مى‌آيد. ساير شبه‌افيونى‌ها يا مانند مرفين و كديين كه فرآورده‌هاى طبيعى بوته خشخاش به شمار می‌آیند، طبيعى هستند يا شبه‌افيوني‌هاى نيمه‌مصنوعى مانند هرويين (این ماده مرفينى است) هستند كه به طريقه شيميايى پردازش شده است. متادون طى جنگ دوم جهانى در آلمان ساخته شد و اولين‌بار براى تسكين درد به كار رفت. متادون گاه در تسكين درد افراد مبتلا به درد شديد مزمن يا درد همراه با بيمارى‌هاى علاج‌ناپذيرى كه منجر به مرگ مى‌شوند، به كار مى‌رود.
دلیل استفاده از متادون در ورزشکاران
شاید بعد از آشنایی با ماده ممنوعه متادون این سوال به ذهن هر فردی برسد که چرا یک فوتبالیست باید از این ماده استفاده کند؟ حسین آبانگاه، دبیر سابق کمیته اخلاق دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «آنطور که من می‌دانم و تحقیق کردم، استفاده از این ماده در فوتبال برای رفع مصدومیت‌ها و بهبود پارگی کشاله‌ها به کار می‌رود. البته بیشتر از فواید فوتبالی، انگیزه استفاده از این ماده در زندگی شخصی افراد است که گاها به مسائل جنسیتی برمی‌گردد.» از طرف دیگر زهره هراتیان، رئیس مرکز پزشکی منتخب فیفا نظر دیگری دراین‌باره دارد: «ناآگاهی و سوءمصرف دارو، کاهش دردهای شدید، ایجاد لذت و سرخوشی که اثرات مشترک تمامي داروهای افیونی و مخدر است و درمان ناشی از ترک مواد مخدر از دلایل استفاده از متادون در میان فوتبالیست‌هاست.»
٨٠درصد فوتبالیست‌ها از متادون استفاده می‌کنند!
حسین آبانگاه، دبیر سابق کمیته اخلاق که در زمان حضورش خواستار پیگیری استفاده فوتبالیست‌ها از ماده متادون شده بود، دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «طبق تحقیقاتی که من داشتم، ٨٠درصد بازیکنان فعلی شاغل در ایران از این ماده استفاده می‌کنند که متداول‌ترین آن ترامادول است. متاسفانه بازیکنان تبعات استفاده از این مواد را نمی‌دانند. استفاده از متادون کلیه‌ها را خشک می‌کند. فوتبالیست‌های زیادی در سال‌های اخیر به دلیل استفاده از آن به تدریج محو شده‌اند. بنده در زمان حضورم در کمیته اخلاق به دنبال این بودم که این ماده ممنوع اعلام و در آزمایشات پیش‌فصل نیز چک شود. حتی چنین طرحی را به نصیرزاده دادیم تا از فیفا استعلام بگیرد و در آیین‌نامه بگنجاند.» وی همچنین می‌افزاید: «متاسفم که برخی از پزشکان باشگاه‌ها نیز برای ترمیم مصدومیت بازیکنان این ماده را تجویز می‌کنند. قبل از این فقط مشکل ما استفاده بازیکنان از سیگار و قلیان بود و حالا استفاده از این ماده مخدر نیز اضافه شده است. خیلی از بازیکنان اصلا نمی‌دانند موضوع چیست و حتی باشگاه‌ها نیز اطلاع زیادی از کار پزشکان خود ندارند. امیدوارم هرچه سریع‌تر از این اتفاق جلوگیری شود، اگرچه در فوتبال ما تا چند نفر از بین نروند، کسی به فکر نمی‌افتد.»
دیدگاه حقوقی
هوشنگ نصیرزاده، رئیس کمیته تدوین مقررات فدراسیون فوتبال درباره پیشنهاد کمیته اخلاق برای گنجاندن تست متادون در آزمایشات
پیش فصل از بازیکنان به «شهروند» می‌گوید: «اولا این را بگویم که این پیشنهاد از سوی کمیته اخلاق برای ما پذیرفته نیست چون ارتباطی به آنها ندارد و کاملا بحث پزشکی است. ثانیا کمیته پزشکی فیفا مصوبات خود را به ٢٠٩ کشور عضو ارسال می‌کند و ما نمی‌توانیم خود را مستثنی کنیم. در ضمن آزمایشات پزشکی در ابتدای هر فصل انجام می‌شود و اگر بازیکنی هم بخواهد از این ماده برای نیروافزایی استفاده کند، در زمان مسابقات چنین کاری را انجام می‌دهد.»
متادون، عامل مرگ ناگهانی
زهره هراتیان، رئیس مرکز پزشکی سازمان لیگ فوتبال ایران درباره این‌که چرا در ابتدای فصل تست متادون از بازیکنان گرفته نمی‌شود، به «شهروند» می‌گوید: «در هیچ جای دنیا متادون در ابتدای فصل چک نمی‌شود چون این ماده جزو مواد ممنوعه (دوپینگ) است و در طول مسابقات که از بازیکنان به قید قرعه آزمایش دوپینگ گرفته می‌شود، وجود این ماده مشخص خواهد شد. من نمی‌توانم بگویم که چند درصد از فوتبالیست‌های کشورمان از چنین ماده‌ای استفاده می‌کنند اما اخیرا چند مورد در فوتبال و فوتسال دیده شده است.» وی در واکنش به ادعای آبانگاه مبنی بر این‌که ٨٠درصد فوتبالیست‌ها از این ماده استفاده می‌کنند، می‌افزاید: «من نمی‌دانم مسئولان سابق کمیته اخلاق این آمار را از کجا آورده‌اند. شاید آنها اطلاعات جداگانه‌ای دارند و تحقیقات دیگری را انجام دادند که من در جریان نیستم. متاسفانه برخی از فوتبالیست‌های ما به صورت ناآگاهانه از این ماده به خاطر شادی‌ای که بعد از آن به وجود می‌آید، استفاده می‌کنند که در برخی موارد حتی موجب مرگ ناگهانی نیز می‌شود. البته اگر ورزشکاری به هر دلیل پزشکی نیاز به استفاده از داروی متادون داشته باشد، قطعا قبل از مصرف باید فرم معافیت درمانی را تکمیل کند.» هراتیان در پایان درباره این‌که استفاده از سیگار، قلیان و حتی مواد مخدر دیگر دوپینگ محسوب می‌شود، خاطرنشان می‌کند: «آزمایشات دوپینگ فعلی تمام مواد مخدری که در خون ورزشکار وجود دارد را نشان می‌دهد. در ضمن درباره سیگار و قلیان نیز میزان نیکوتینی که در خون افراد هست را نشان می‌دهد. البته بالا بودن نیکوتین هنوز جزو دوپینگ محسوب نمی‌شود. البته وادا در حال بررسی این موضوع است. فعلا میزان نیکوتین هر چقدر که باشد، دوپینگ محسوب نمی‌شود اما در آزمایشات دوپینگ این میزان مشخص می‌شود.»
زنگ خطر برای فوتبال ایران
شاید بارها به ماجرای استفاده فوتبالیست‌ها از سیگار و قلیان در رسانه‌های مختلف پرداخته شده باشد که البته هنوز به هر میزانی که باشد، دوپینگ محسوب نمی‌شود. این بار اما بحث بسیار جدی‌تر است. صحبت از استفاده برخی مواد مخدر وسط آمده که حتی مسئولان پزشکی فدراسیون نیز آن را تأیید می‌کنند. تکرار این موضوع قطعا یک زنگ خطر برای فوتبال و حتی ورزش ایران است. باید مشخص شود که دریچه‌های ورودی چنین موادی در میان ورزشکاران کجاست و به صورت جدی با آن برخورد شود. اگر این اتفاق به‌زودی رخ ندهد، شاید در آینده‌ای نه چندان دور یک رسوایی بزرگ در انتظار فوتبالیست‌هایی باشد که مشخص نیست به چه دلیل رو به استفاده از مواد مخدر برده‌اند.