قبل از سفر چه کار هایی انجام دهیم ؟

توصیه بهداشتی: تدابیر سفـر

أَوَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَهُ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ کَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّهً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَکْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَیِّنَاتِ فَمَا کَانَ اللَّهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَلَکِن کَانُوا أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ   سوره روم – آیه نهم

آیا در زمین سیر نکردند تا عاقبت کار پیشینیانشان (چون قوم عاد و ثمود) را ببینند که از اینها بسیار تواناتر بودند و پیش از اینها در زمین کشتزار و کاخ و عمارت برافراشتند و رسولان خدا با آیات و معجزات برای هدایت آنان آمدند (لیکن چون نپذیرفتند همه به کیفر کفر هلاک شدند) و خدا درباره ی آنها هیچ ستم نکرد بلکه آنها خود در حقّ خویش ستم کردند.

آداب سفر در روایات و احادیث:
در اسلام دستورات زیادی در مورد سفر و آداب آن وارد شده است که به‌طور مختصر به مواردی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱٫    گفتن بسم‌الله به هنگام سوار شدن
۲٫    افتتاح سفر با دادن صدقه و خواندن آیه‌الکرسی
۳٫    کمک کردن به همسفران و کوتاهی نکردن در خدمت به دیگران
۴٫    انتخاب همسفری که در خرج کردن مانند وی باشد
۵٫    خوش‌ اخلاقی، حلم و بردباری
۶٫    برداشتن توشه خوب و فراوان بخصوص در سفر مکه
۷٫    دعوت از همراهان بر سر سفره
۸٫    شوخی و مزاح با دیگران
۹٫    اهمیت به نماز اول وقت
۱۰٫    غسل پیش از سفرهای زیارتی
۱۱٫    ترک کلام بیهوده، خصومت و مجادله در راه
۱۲٫    داشتن وضو
۱۳٫    لباس پاک، نو و سفید در سفر زیارتی
۱۴٫    عطر زدن و خوشبو بودن
۱۵٫    آوردن هدیه و سوغاتی برای خانواده مخصوصاً در سفر حج
۱۶٫    رفیق و همراه بودن در تصمیم‌گیری‌ها جز در مورد گناه و نافرمانی خدا.

مسافر قبل از سفر باید اعمال زیر را انجام دهد:
۱٫    پاک کردن بدن از اخلاط فاسد با فصد یا آشامیدن مسهل، چون حرکت سفر باعث تحریک اخلاط فاسد شده و باعث بروز بیماری در طی مسافرت می شوداگر فرد با تن ناپاکیزه سفر کند احتمال ابتلا به تب افزایش می یابد و اگر تب نکند دچار جوش و دمل پوستی، آماس و سرماخوردگی می شود.
۲٫    عادت دادن بدن به حرکات سفر و زحمات آن از جمله بی خوابی، تعب، تشنگی، گرسنگی، صبر بر جماع و اغذیه مسافرت تا به طور ناگهانی، تغییر فاحش در بدن فرد ایجاد نشود. اگر حرکت سفر در تابستان است، فرد باید خود را به گرما، راه رفتن در هوای گرم و آشامیدن آب گرم عادت دهد و اگر در زمستان است، خود را به سرما عادت دهد. تا بدنش از هیچکدام از اینها متضرر نشودچرب کردن دست و پا با روغن زیتون گرم کرده.
۳٫    کمتر خوردن خوراکهایی که در شهر خود به آن عادت دارد.
۴٫    به همراه داشتن داروهایی که قبل از سفر به آن عادت دارد.

تدبیر غذا خوردن در سفر:
۱٫    تناول اغذیه ای که به آن عادت دارد تا جایی که ممکن است و اگر ممکن نیست، باید غذاهایی مصرف کند که غذائیت آن غالب است مثل گوشت، تخم مرغ نیم برشت و نان گندم که خوب پخته شده باشد. به این دلیل که در سفر، قوتها به سبب حرکت و تعب تحلیل یافته و ضعیف می شود، به همین دلیل باید بدل مایتحلل به حسب واقع به بدن برسد. چه بسا فرد نیاز دارد که غذای بیشتری نسبت به زمان غیر سفر (به دفعات و مکرر) بخورد، چون در حال ریاضت و حرکت است و حرکت باعث تحلیل رطوبات است و اشتها را زیاد می کند (اکثراً در سفر یک و نیم برابر غذای غیر سفر استفاده می شود و گاهی تا دو برابر).
۲٫    از قبل از سفر خود را به تناول اغذیه سفر عادت دهد.
۳٫    تناول اغذیه ای که در آن سیر زیاد باشد.
۴٫    پرهیز از سبزیجات و میوه های تازه، چون شکم را پر ساخته و ارزش غذایی پایین دارند و آمیختگی ناشی از آن خام و بد است، مگر در هوای گرم.
۵٫    پرهیز از ترشی ها.
۶٫    اگر حرکت در شب است شام خوردن را تا زمانی که استراحت طولانی دارد به تعویق بیندازد.
۷٫    پرهیز از پرخوری و حرکت موقع پری شکم که موجب بروز آماس و دمل چرکین می شود.
۸٫    اگر هوا شرجی و نمناک، جنوبی و نمور باشد، کاهش غذا و کنار گذاشتن شراب و افزایش ورزش سودمند است و در هوای چرک آلود خشک برعکس.
۹٫    صبر بر گرسنگی و کاهش اشتها با مصرف بادام، روغن بادام، شحم گاو، اکباد مشوی که تحمل گرسنگی را افزایش می دهد.
۱۰٫    عدم مصرف میوه وآب باهم بخصوص آب داغ و دمنوشهای گیاهی.
۱۱٫    وقت عدم حرکت و سکون غذا میل نمایید. اگر مجبور است در حین حرکت غذا میل کند، چند لقمه خورده و همه خوراک را یک جا نخورد.
۱۲٫     در زمان امتلا و پری معده نباید در وسیله نقلیه نشست، چون در این صورت غذا فاسد می گردد مگر کسانی که دائما در سفرند مثل رانندگان که چون عادت کرده اند مشکلی پیش نمی آید. وقت نشستن در وسیله نقلیه معده باید خالی باشد تا به آب حاجت نیافتد و در حین حرکت آب نباید خورد.

تدبیر آشامیدن آب در سفر:
۱٫    مسافر باید آب موطن خود را تا ۲-۱ منزل همراه داشته باشد و به آب منزل دیگر ممزوج کرده و بنوشد تا به این ترتیب، رفع ضرر اختلاف صورت پذیرد. آب ۲-۱ روزه این منزل را برای منازل بعدی همراه بردارد). و این کار را تا رسیدن به مقصد ادامه دهد.
۲٫    یا برای دفع ضرر آبی که به آن عادت نداشته و یا از سلامت کامل آن مطمئن نیست، مقداری سرکه در آب داخل کرده و بنوشد.
۳٫    یا  مقداری از خاک بلد خود (خاک خالص حر) را به همراه داشته باشد، تا در هر منزلی به آب آن منزل مخلوط کند و خوب به هم بزند و بعد از این که خاک ته نشین شد، بیاشامد تا دفع مضرت آن شود.
۴٫    خوردن سیر، پیاز، سرکه و کاهو، هر کدام که باشد، دفع مضرت آب های مختلف ناگوار می کند.
۵٫    ماست ترش، خرفه، کاهو، کدو، خیار، خربزه هایی که شیرین نباشد و گلابی پر آب و با اندکی گسی و با شیرینی کم و انار و سیب و مانند آنها از میوه های ترش و ترنج ترش و غوره و ریواس  و آلو می باشند، اینها خوردنی هایی هستند که اگر پیش از حرکت خورده شوند، تشنگی را فرو می نشانند
۶٫    اگر در گرما تشنه شود آب با سرکه ممزوج تشنگی بنشاند

توصیه های حفظ الصحه در سفر در گرما:
۱٫    برای جلوگیری از تیرگی چهره در برابر خورشید و باد باید در سایه قرار گرفت و چهره را پوشاند.
۲٫    کسی که ناگزیر از پیاده روی در آفتاب است، شایسته است خوراکی میانه از چربی بخورد و در نوشیدن آب زیاده روی نکند و با دستاری سر را بپوشاند هر چند آفتاب آزاری بدو نرساند و آن را با بردباری تحمل نماید. اگر در راه خود با بادهایی روبرو شد تا آنجا که می تواند از آن گوشه گیری نماید و هر ساعت آب را در دهان بچرخاند و از آن نیاشامد مگر آنکه خنک باشد. چنانچه آزار آن(باد) بسیار شد باید سر را به درون لباس فرو کند و از باد کناره گیری نماید و روغن کدو شیرین و روغن بادام بسیار بو کشد. سینه و شکم را با لعاب تخم اسفرزه  یا افشره خرفه که با روغن تخم کدو و سپیده تخم مرغ زده شده بمالد. چنانچه ساقه خرفه را به همراه داشته باشد، اندک اندک آن را بمکد که سود آن بسیار است. به ویژه پخته آن را با ماست و روغن پیش از حرکت فراوان بخورد، اگر ماست آبکی نبود، ماست سفت و کیسه ای و روغن روی آن بریزد، چون این خوراک دورکننده زیان زهرها است و از میان برنده تشنگی می باشد.
۳٫    مالیدن چیزی لزج بر صورت مثل لعاب اسفرزه، سپیده تخم مرغ یا کتیرای حل کرده با آب صمغ تا اثر آفتاب به پوست رو نرسد.
۴٫    اگر پیش از حرکت روغن تخم کدو بخورد که دور کننده آسیب زهرها خواهد بود. همچنین از خوراکی هایی  که دور کننده این زیان ها است، خوردن پیاز خرد شده و یک شبانه روز در ماست خیسانده و سپس نوشیدن همان ماست می باشد. وی در زمان خوردن (پیاز و ماست) نباید آبی بر آن بنوشد. بلکه باید جرعه جرعه در دهان آب را بچرخاند و اندکی از آن قورت دهد سپس بر آن خوراکی  سردی زا به اندازه ای که بتواند بخورد و پس از آن اندک اندک آب بنوشد و وی بدین گونه از تشنگی بدور   می شود.

تدابیر متفرقه:
۱٫    در صورت مانده شدن مسافر (خستگی)، بلافاصله بعد از رسیدن به منزل ساعتی بیارامد، سپس به گرمابه رود و اگر به گرمابه دسترسی نداشت در آب کمی داغ فرو رود تا پوست نرم و سرخ شود، سپس بدن را به آرامی مالش دهد و روی مفاصل را روغن بمالد (در زمستان با روغن شوید و بابونه و در تابستان با روغن بنفشه) و بیارامد و به خوابی دراز رود و بستر و پوشش خود را بیفزاید تا آن که از خواب بیدار شود و دوباره مالش و آب تنی و روغن مالی را انجام دهد تا به خوی گذشته خود برسد.
۲٫    برخی از افراد در هنگام  حرکت با وسیله نقلیه پس از مدتی دچار حالت تهوع می گردند که در طب جدید به بیماری حرکت و در بین مردم به ماشین گرفتگی مشهور می باشد که برای رفع آن خوردن سردیها مخصوصاً آبغوره مفید می باشد، همچنین خوردن آبی که مقداری آبلیمو داخل آن ریخته باشند خوب است.

گرد اوری : توانا حسن زاده آملی . عطاری بهار نارنج